Στην περσική γλώσσα προφέρεται ως Εσφαχάν. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα του Ιράν, το τρίτο σε μέγεθος ενώ αποτελεί και την τρίτη παλαιότερη πόλη της χώρας. Με πληθυσμό 1,9 εκατομμύρια κατοίκους, βρίσκεται 406 χιλιόμετρα νότια της Τεχεράνης.
Η τοποθεσία
Η πόλη έχει αναπτυχθεί σε ένα από τα εύφορα σημεία του υψιπέδου στο κέντρο του Ιράν. Υπήρξε πρωτεύουσα του Περσικού κράτους. Η πόλη είναι διάσημη για την αρχιτεκτονική της, τις μεγάλες λεωφόρους, τα παλάτια, τα τζαμιά με πλακάκια και τις σκεπαστές γέφυρες. Επίσης στη πόλη υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός βιομηχανιών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Τα περισσότερα ιστορικά μνημεία που υπάρχουν στη πόλη καθρεφτίζουν την τέχνη της Περσίας. Χρονολογούνται στην περίοδο από τον 11ο έως τον 19 ο αιώνα.
Το Ισπαχάν βρίσκεται στις καταπράσινες πεδιάδες του ποταμού Zayanderud στους πρόποδες της οροσειράς Zagros. Νότια της πόλης βρίσκεται το όρος Soffeh (Kuh-e Soffeh).
ΠΡΟΤΑΣΗ: Αν είστε απ’ αυτούς που σας γοήτευαν οι γεωγραφικοί πονοκέφαλοι, είτε από εκείνους που δεν εκτίμησαν τη Γεωγραφία ποτέ όσο της άξιζε, τότε θα λατρέψετε το βιβλίο Γεωγραφία για εντελώς Αγεωγραφήτους. Θα το βρείτε εδώ!
Το κλίμα της πόλης
Παρά το υψόμετρο του, το Ισπαχάν παραμένει ζεστό κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Οι μέγιστες θερμοκρασίες είναι γύρω στους 35 Βαθμούς Κελσίου, με χαμηλή σχετικά υγρασία.
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, οι μέρες είναι δροσερές ενώ οι νύχτες μπορεί να είναι πολύ κρύες. Το χιόνι πέφτει κατά μέσο όρο 7,8 ημέρες κάθε χειμώνα.
Τα αξιοθέατα του Ισπαχάν
Η φήμη του Ισπαχάν οδήγησε στην περσική παροιμία «Esfahan nesf-e-e-jahan ast» που σημαίνει ότι το Ισπαχάν είναι το ήμισυ του κόσμου. Δηλαδή όποιος είχε επισκεφτεί το Ισπαχάν είχε δει τον μισό κόσμο. Εικάζεται πως την περίοδο της ακμής της, η πόλη διέθετε 163 τζαμιά, 48 θρησκευτικές σχολές, 1.801 μαγαζιά και 263 δημόσια λουτρά.
Η πλατεία Naqsh-e Jahn είναι μια από τις μεγαλύτερες πλατείες του κόσμου. Έχει χαρακτηριστεί μάλιστα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την Unesco. Το όνομα της σημαίνει “εικόνα του κόσμου” και κατασκευάστηκε μεταξύ 1598 και 1629, με 160 μέτρα πλάτος και 560 μέτρα μήκος.
Στην πόλη υπάρχει ένα τεχνητό δίκτυο καναλιών, όπου κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σαφαβιδών για τη διοχέτευση του νερού από τον ποταμό Zaayaandeh Roud σε διάφορα μέρη της πόλης.
Το 1993, αυτό το αιωνόβιο δίκτυο παρείχε το 91% των γεωργικών αναγκών σε νερό, το 4% των βιομηχανικών αναγκών και το 5% των αναγκών της πόλης. Αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι το 2018 έσκαψαν στο Ισπαχάν, εβδομήντα πηγάδια για να αποφευχθεί η έλλειψη νερού.
Το 2020 η πόλη είχε τη χειρότερη ποιότητα αέρα μεταξύ των μεγάλων πόλεων του Ιράν.
Οι γέφυρες και τα παλάτια της πόλης
Οι γέφυρες στον ποταμό Zayanderud αποτελούν δείγματα της αρχιτεκτονικής της πόλης. Η παλαιότερη είναι η γέφυρα Shahrestan, της οποίας τα θεμέλια χτίστηκαν από την Αυτοκρατορία των Σασσανιδών και επισκευάστηκε κατά την περίοδο των Σελτζούκων.
Εντυπωσιακή είναι η γέφυρα Khaju, την οποία έχτισε ο Shah Abbas II το 1650. Έχει μήκος 123 μέτρα και 24 καμάρες. Επίσης χρίζει αναφοράς η γέφυρα Choobi (Joui) , η οποία ήταν αρχικά ένα υδραγωγείο για να τροφοδοτεί τους κήπους του παλατιού στη βόρεια όχθη του ποταμού.
Διάσημη επίσης είναι η γέφυρα Si-o-Seh Pol ή γέφυρα 33 καμάρων. Χτίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σάχη Αμπάς του Μεγάλου και συνέδεε το Ισπαχάν με τα αρμενικά προάστια της Νέας Τζόλφα. Είναι μακράν η μεγαλύτερη γέφυρα στο Ισπαχάν με μήκος στα 295 μέτρα.
Εντυπωσιακό είναι το Παλάτι Chehel Sotoun με τις 40 κολώνες του. Ονομάστηκε έτσι γιατί έχει είκοσι λεπτούς ξύλινους κίονες στην είσοδό του, οι οποίοι αντανακλώνται στο νερό της πισίνας και φαίνονται σαράντα. Είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες και ζωγραφική σε κεραμικά. Ήταν έμπνευση του Σάχη Abbas ΙΙ, για να υποδέχεται τους ξένους διπλωμάτες.
Το φαγητό του Ισπαχάν
Το Gosh-e fil και Doogh είναι το διάσημο σνακ πόλης. Το Gosh-e fil είναι μια τηγανητή ζύμη από την ιρανική κουζίνα. Η ζύμη έχει σχήμα αυτιού ελέφαντα και τηγανίζεται σε λάδι. Στη συνέχεια, κάθε κομμάτι συμπληρώνεται με ψιλοκομμένα φιστίκια και ζάχαρη άχνη. Σερβίρετε κυρίως με τσάι.
Δημοφιλές είναι το Beryani, όπου είναι κρέας με φασόλια και κολοκύθα aush. Ακόμα οι Gaz & Poolaki είναι δύο δημοφιλείς ιρανικοί τύποι καραμέλας που προέρχονται από το Ισπαχάν.
Η οικονομία της πόλης
Η εκβιομηχάνιση του Ισπαχάν χρονολογείται από την περίοδο Παχλαβί και χαρακτηρίστηκε από την έντονη ανάπτυξη εκείνη την εποχή της κλωστοϋφαντουργίας, όπου χάρισε στην πόλη και το παρατσούκλι «Μάντσεστερ της Περσίας». Υπάρχουν 9.200 βιομηχανικές μονάδες στην πόλη .Το 40% της ιρανικής κλωστοϋφαντουργίας βρίσκεται στο Ισπαχάν.
Το Ισπαχάν φημίζεται όπως είναι λογικό για την παραγωγή του χαλιού Isfahan , ενός τύπου περσικού χαλιού που συνήθως κατασκευάζεται από μαλλί μερινό και μετάξι.
Η ιστορία του Ισπαχάν
Το πότε ακριβώς ιδρύθηκε η πόλη παραμένει άγνωστο. Αρκετοί ερευνητές έχουν ταυτίσει το Ισπαχάν με την αρχαιά Ασπάναδα του 5ου αιώνα π.Χ., έναν οικισμό στο Ιρανικό υψίπεδο. Η πόλη σίγουρα υπήρχε τον 4 ο αιώνα μ.Χ. και μάλιστα αποτελούσε το στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο της Αυτοκρατορίας των Σασσανιδών.
Αραβικές πηγές του 7ου αιώνα αναφέρουν ότι η πόλη χωριζόταν σε δυο οικισμούς. Οι κρατικές υπηρεσίες, οι κατοικίες των στρατιωτικών και των αξιωματούχων ήταν συγκεντρωμένες στον έναν. Στον άλλον οικισμό κατοικούσε ο απλός λαός.
Μικρότερα χωριά αναπτύσσονταν γύρω από τους παραπάνω οικισμούς. Στη περίοδο της δυναστείας των Σασσανιδών πραγματοποιήθηκε ενίσχυση των οχυρώσεων με απώτερο σκοπό τη μεταφορά πληθυσμού στην πόλη.
Το Ισπαχάν κατακτήθηκε από τους Άραβες στα μέσα του 7ου αιώνα. Τότε άρχισε και η διάδοση του Ισλάμ μεταξύ των κατοίκων. Στα επόμενα χρόνια στην πόλη δημιουργήθηκαν τζαμιά και οργανωμένο παζάρι, κάτι που ήταν δείγμα για την εποχή της οικονομικής της ανάπτυξης.
Τον 10ο αιώνα την πόλη κατέκτησε μια τοπική δυναστεία όπου ανακήρυξε το Ισπαχάν σε πρωτεύουσα του κράτους της. Κατασκεύασαν ισχυρό οχυρωματικό περίβολο με δώδεκα πύλες και έκαναν επέκταση των εγκαταστάσεων της αγοράς.
Τον επόμενο αιώνα, η πόλη λεηλατήθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους. Οι ίδιοι όμως ίδρυσαν εκ νέου την πόλη και την ανακήρυξαν σε πρωτεύουσα του κράτους τους. Αξιοποίησαν τους φόρους που εισέπρατταν και κατασκεύασαν εντυπωσιακά κτίρια.
Τον 13ο αιώνα ήταν σειρά των Μογγόλων να καταστρέψουν την πόλη. Παρέμεινε ωστόσο και υπό την κυριαρχία τους, σημαντικό οικονομικό κέντρο. Οι δυνάμεις του Ταμερλάνου το 1387 λόγω της άρνησης των κατοίκων να πληρώσουν φόρους, λεηλάτησαν την πόλη.
Το Ισπαχάν κατά τον 16ο αιώνα επιλέχθηκε ως πρωτεύουσα του κράτους των Σαφαβιδών. Ο πληθυσμός της πόλης ενισχύθηκε αφού ήρθε μεγάλος αριθμός Αρμενίων. Οι τελευταίοι βοήθησαν στην οικονομία της πόλης αφού είχαν έντονη βιομηχανική και εμπορική δραστηριότητα.
Παραχωρήθηκε ειδική συνοικία στους Αρμενίους και τους δόθηκε η δυνατότητα να καλλιεργήσουν αμπέλια για την παραγωγή κρασιού. Το Ισπαχάν αναδείχθηκε σε πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο του Περσικού κράτους.
Στις αρχές του 18ου αιώνα στην πόλη υπήρχαν σε αφθονία κέντρα για φιλοξενία καραβανιών και δημόσια λουτρά. Το 1722 εξεγέρθηκαν οι Αφγανοί και επιτέθηκαν στην πόλη. Καταστράφηκε ένα τμήμα της πόλης όπου είχε ως συνέπεια να μην είναι πια πρωτεύουσα του κράτους.
Στον 19ο αιώνα ο πληθυσμός έφτανε μόλις τους 50.000 κατοίκους και υπήρχαν αρκετά ερείπια πολλών εγκαταλελειμμένων κτιρίων. Στον 20ο αιώνα το Ισπαχάν αναπτύχθηκε κυρίως λόγω της ανάπτυξης βιομηχανικών μονάδων.
BONUS FACT: Το Ρόδο του Ισπαχάν
Το Ρόδο του Ισπαχάν είναι ένα ροζ μισάνοιχτο είδος ρόδου Δαμάσκας, είδος κηπευτικού ρόδου το οποίο είχε έρθει και στην Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή, κατά τη διάρκεια των σταυροφοριών του 13ου αιώνα.
Η ποικιλία ονομάζεται “Ισπαχάν” από την πόλη όπου ανακαλύφθηκε σε έναν κήπο. Τα διπλά άνθη είναι μεγάλα, φθάνοντας την διάμετρο των 9 εκατοστών και έχει ένα έντονο, γλυκό άρωμα. Εμφανίζονται σε μεγάλους αριθμούς, σε συστάδες οι οποίες μπορούν να συγκρατήσουν έως και 15 άνθη και είναι καλά προσαρμοσμένα ως κομμένα άνθη.
Το χρώμα του ορίζεται ως μεταξωτό μέτριο ροζ, ελαφρώς πιο σκούρο στο μέσο και ξεθωριάζει μόνο ελαφρώς. Τα άνθη “Ισπαχάν” ανθίζουν άπαξ για περίοδο έξι εβδομάδων – την μακρύτερη όλων των ρόδων Δαμάσκας.
