Από vonmakoulis
Όλοι λίγο-πολύ θα έχετε διαβάσει ή έστω ακούσει για τον περίφημο Ροβίνσωνα Κρούσο, τον φανταστικό ήρωα του Άγγλου συγγραφέα Ντάνιελ Νταφόε, που πέρασε τη μισή ζωή του ναυαγός σε ένα έρημο νησί. Και όλοι βέβαια θα υποθέσατε ότι ο εν λόγω ήρωας είναι ένα δημιούργημα της φαντασίας του συγγραφέα του. Λάθος, καθώς ο άνθρωπος που ενέπνευσε τον Νταφόε στη συγγραφή του έργου του, υπήρχε στην πραγματικότητα και ήταν ένας σύγχρονος του Σκωτσέζος ναύτης, ο Alexander Selkirk.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Βρισκόμαστε στο Πλύμουθ της Αγγλίας του 1708. Δυο ολοκαίνουργια και καλά εξοπλισμένα καράβια ο «Δούκας» και η «Δούκισσα» αποπλέουν για το Νέο Κόσμο, τύποις για εξερεύνηση και εμπόριο, στην πραγματικότητα όμως να κουρσέψουν οποιαδήποτε ισπανική γαλέρα φορτωμένη με πλούτη συναντούσαν στη ρότα τους. Αρχηγός της αποστολής και πλοίαρχος του «Δούκα», ο έμπειρος Woodes Rogers. Αφού κούρσεψαν κάτι «λιμά», πέρασαν το ακρωτήριο Χορν και στράφηκαν στον Ειρηνικό. Στα ανοιχτά της Χιλής και φτάνοντας στο αρχιπέλαγος Χουάν Φερνάντεζ, σταμάτησαν σε ένα έρημο νησί, το Isla Más a Tierra. Έστειλε λοιπόν μια βάρκα με μερικούς ναύτες και ύστερα από πολλές ώρες, την είδε να επιστρέφει μαζί με ένα τύπο, εμφανώς ατημέλητο, που φορούσε κατσικοτόμαρα. Αυτός ήταν ο Alexander Selkirk και αυτή η απίθανη ιστορία του.
Βίος και πολιτεία του Alexander Selkirk
Ο Αλεξάντερ Σέλκιρκ (4 Οκτωβρίου 1676 – 13 Δεκεμβρίου 1721) γεννήθηκε στο Lower Largo, ένα μικρό χωριό στο Fife της Σκωτίας. Γόνος πολυμελούς οικογένειας και φύσει απείθαρχος και ατίθασος, δεν άργησε να έχει μπλεξίματα με το νόμο, οπότε σε ηλικία 17 ετών μπάρκαρε ως κουρσάρος (πειρατής δηλ. με τις ευλογίες του Βασιλέα). Στα μπάρκα του αυτά, πολέμησε εναντίον των Γάλλων και των Ισπανών κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής στις αρχές του 1700.
Μετά από σκληρές μάχες, ο Σέλκιρκ έγινε σύντομα ο πλοίαρχος ενός πλοίου που ονομαζόταν Cinque Ports, που υπηρετούσε υπό τον 21χρονο καπετάνιο Thomas Stradling. Τον Σεπτέμβριο του 1704, το πλοίο έπρεπε να ανεφοδιαστεί με γλυκό νερό. Έτσι, ο Stradling σταμάτησε σε ένα νησί στο αρχιπέλαγος Juan Fernandez, 416 μίλια από τις ακτές της Χιλής. Το ηφαιστειακό νησί των 18,5 τετραγωνικών μιλίων ήταν γνωστό ως Isla Más a Tierra και στερούνταν εντελώς ανθρώπινης ζωής.
Κατά τον ανεφοδιασμό του πλοίου, ο Σέλκιρκ διαπληκτίστηκε με τον καπετάνιο Stradling. σχετικά με την αξιοπλοΐα του πλοίου τους. Το ξύλο του είχε υποστεί ζημιά λόγω προσβολής από σκουλήκια και ο Σέλκιρκ ανησυχούσε ότι θα βυθιζόταν πριν μπορέσουν να επιστρέψουν. Ωστόσο, ο καπετάνιος απέρριψε με οργή αυτή την ιδέα και είπε ότι το πλοίο θα ήταν μια χαρά. Ο Σέλκιρκ ήταν τόσο εκνευρισμένος με τον Καπετάνιο, που του είπε ότι θα προ τιμούσε να τον αφήσουν στο νησί παρά να ξαναπατήσει το πόδι του στο σκουληκοφαγωμένο πλοίο του. Ο Stradling. έλαβε αυτή τη δήλωση κυριολεκτικά, έδωσε στον Σέλκιρκ μερικές προμήθειες (όπλο, πυρίτιδα, μαχαίρι, τσεκούρι, σχοινιά, αλεύρι, ρούχα και μια Βίβλο !) και εκπλήρωσε την επιθυμία του να μείνει στο νησί. Ο Σέλκιρκ κατάλαβε το λάθος του και προσπάθησε απεγνωσμένα να επιστρέψει στο πλοίο, αλλά ο Στράντλινγκ αρνήθηκε να το επιτρέψει, αποπλέοντας χωρίς αυτόν.
Σημείωση: Πάντως ο Σέλκιρκ είχε δίκιο, καθώς μερικές μέρες μετά, το πλοίο του έμπασε νερά και βυθίστηκε έξω από την Κολομβία και οι ναύτες συνελήφθησαν από τους Ισπανούς που τους περιποιήθηκαν αναλόγως –από τους 68 μόνο 16 επέζησαν-.
Στο νησί ευτυχώς υπήρχαν κάποιες κατσίκες, που προφανώς είχαν διαφύγει από κάποιο καράβι, τις οποίες κυνήγησε και προμηθευόταν κρέας και γάλα. Υπήρχαν βέβαια και αρουραίοι που του επιτίθεντο τα βράδια, αλλά βρήκε και εκπαίδευσε κάποιες αγριόγατες που τον προφύλασσαν. Ο Selkirk χρησιμοποίησε επίσης κάθε κομμάτι των πόρων του νησιού στο έπακρο. Ψάρευε, έπιανε αγκαθωτούς αστακούς, άρμεγε κατσίκες και έψαχνε για άγρια γογγύλια, λάχανο και μούρα πιπεριάς. Αν και ο καιρός του νησιού ήταν σχετικά ήπιος, το Selkirk χρειαζόταν ακόμα καταφύγιο από τη βροχή και τις ψυχρότερες νυχτερινές θερμοκρασίες. Έτσι, έκοψε πιπεριές και έχτισε δύο καλύβες, μία για ύπνο και μία για μαγείρεμα ή αποθήκευση φαγητού.
Τα ρούχα του φθάρθηκαν μετά από λίγα χρόνια, γι’ αυτό έκοβε το δέρμα των κατσικιών και έραψε τα δέρματα σε νέα ρούχα χρησιμοποιώντας ένα καρφί και λίγη κλωστή. Ο Σέλκιρκ διατήρησε επίσης τη διανοητική του οξύτητα διαβάζοντας τη Βίβλο που του έμεινε και τραγουδώντας Ψαλμούς. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών και τεσσάρων μηνών που έζησε ο Σέλκιρκ στο νησί, δύο πλοία βγήκαν στη στεριά. Ωστόσο, υπήρχε ένα πρόβλημα: και τα δύο πλοία ήταν ισπανικά και ο Σέλκιρκ ήξερε ότι αν τον έπιανα τον περίμενε η κρεμάλα, ως πρώην κουρσάρος, Ένα από τα δύο πλοία τον εντόπισε, αλλά η γνώση του για το έδαφος του νησιού τον βοήθησε να διαφύγει οριακά, μέχρι που οι Ισπανοί τα παράτησαν και έπλευσαν μακριά.
Μετά από χρόνια μοναξιάς και αυτοδυναμίας, η απίστευτη ιστορία επιβίωσης του Alexander Selkirk επιτέλους έφτασε στο τέλος της. Στις 2 Φεβρουαρίου 1709, ο Δούκας και η Δούκισσα άραξαν στο νησί. Ο Σέλκιρκ περιγράφηκε ως «ασυνάρτητος με τη χαρά» στη θέα φιλικών ανθρώπων και βοήθησε το πλήρωμα του Δούκα να αναρρώσει από το σκορβούτο που είχε προσβάλει μέλη του πληρώματος, παρέχοντάς τους τροφή και νερό.
Ο Woodes Rogers , ο καπετάνιος του Δούκα, εντυπωσιάστηκε από τις δεξιότητες επιβίωσης του Selkirk. Έγραψε: «Μπορεί κανείς να δει ότι η μοναξιά και η απόσυρση από τον κόσμο δεν είναι μια τόσο δυσβάσταχτη κατάσταση ζωής όπως φαντάζονται οι περισσότεροι άνδρες, ειδικά όταν οι άνθρωποι καλούνται δίκαια ή ρίχνονται σε αυτήν αναπόφευκτα, όπως ήταν αυτός ο άνθρωπος». Ο Ρότζερς έκανε τον Σέλκιρκ ύπαρχο του Δούκα και τελικά του έδωσε ένα δικό του πλοίο.
Αντί να επιστρέψει αμέσως στη Σκωτία, ο Σέλκιρκ παρέμεινε στη θάλασσα, κουρσεύοντας ισπανικά πλοία στα ανοικτά των ακτών του Μεξικού. Αφού πέρασε αρκετά χρόνια ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, τελικά επέστρεψε στην Αγγλία, παντρεύτηκε και απόλαυσε τη ζωή ως τοπική διασημότητα για την επόμενη δεκαετία. Το 1721 μπάρκαρε και πάλι, αλλά προσβλήθηκε από κίτρινο πυρετό κοντά στις ακτές της Δ. Αφρικής και πέθανε στο πλοίο το 1723. Τάφηκε στη θάλασσα.
Η ιστορία του Selkirk στη λογοτεχνία
Η εκπληκτική ιστορία του Σέλκιρκ θα εμπνεύσει τον συγγραφέα Ντάνιελ Ντεφόε να γράψει τον Ροβινσώνα Κρούσο , ένα μυθιστόρημα που παραμένει δημοφιλές για σχεδόν 300 χρόνια.
Πριν όμως από την έκδοση του βιβλίου του Νταφόε, είχαν προηγηθεί και κάποιες άλλες εκδόσεις που οδήγησαν το συγγραφέα στην συγγραφή του έργου του. Ειδικότερα:
- Ο καπετάνιος της «Δούκισσας», ο Edward Cooke ανέφερε τη δοκιμασία του Selkirk σε ένα βιβλίο που εξιστορεί την ιδιωτική τους αποστολή, «A Voyage to the South Sea and Round the World» (1712).
- Μια πιο λεπτομερής αφήγηση δημοσιεύτηκε από τον αρχηγό της αποστολής, Ρότζερς, στο βιβλίο του «A Cruising Voyage Round the World» (1712).
- Το επόμενο έτος (1713), ο εξέχων δοκιμιογράφος Richard Steele έγραψε ένα άρθρο γι’ αυτόν για την εφημερίδα The Englishman.
- Δύο μεγάλοι ποιητές, ο διασημότερος Άγγλος ποιητής του 18ου αι.William Cowper έγραψε το ποίημα «The Solitude of Alexander Selkirk», αλλά και ο σύγχρονος Χόρχε Λουίς Μπόρχες έγραψε ένα σονέτο με το όνομα του Σέλκιρκ.
Το πραγματικό νησί του Ροβινσώνα Κρούσου
Όπως προαναφέρθηκε ο Alexander Selkirk εγκαταλείφθηκε και πέρασε 4,5 χρόνια σε ένα από τα νησιά του Αρχιπελάγους Juan Fernandez. Ας γνωρίσουμε όμως αυτά τα νησιά που παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Το αρχιπέλαγος αυτό αποτελείται από 3 κύρια νησιά και αρκετά άλλα μικρότερα και βρίσκεται στον ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό στα ανοικτά των ακτών της Χιλής, περίπου 670 km από τις ακτές της. Τα ηφαιστιογενή αυτά νησιά, βάσει βιολογικών και γεωλογικών ερευνών, ανήκουν θεωρητικά στην Ωκεανία και όχι στη Ν. Αμερική. Αν και οι Πολυνήσιοι έφτασαν μέχρι το νησί του Πάσχα (Rapa Nui), δεν ανακάλυψαν τα νησιά του αρχιπελάγους, στα οποίο όπως βεβαιούν οι αρχαιολόγοι, δεν είχε πατήσει ανθρώπινο πόδι μέχρι τις Το αρχιπέλαγος ανακαλύφθηκε από τον Ισπανό ναύτη Juan Fernández στις 22 Νοεμβρίου 1574 και τα ονόμασε Más Afuera , Más a Tierra και Santa Clara.
Τον 17ο και 18ο αι. χρησιμοποιήθηκαν ως κρησφύγετο πειρατών. Το 1749, το οχυρό Santa Bárbara χτίστηκε από τους Ισπανούς στο νησί Más a Tierra, ως προστασία από πειρατές. Κατά τη διάρκεια των αγώνων για την Ανεξαρτησία της Χιλής, το νησί χρησίμευσε ως φυλακή μέχρι το 1817 για τους πατριώτες , που έπρεπε να ζήσουν στο λεγόμενο Cueva de los Patriotas (Ιστορικό Μνημείο το 1979).
Το 1966 η Χιλιανή κυβέρνηση για καθαρά τουριστικούς – εμπορικού λόγους μετονόμασε τα δύο κύρια νησιά σε Robinson Crusoe (από Isla Más a Tierra) και, Alejandro Selkirk (απός Isla Más Afuera) ). Η αλλαγή αυτή, σε συνδυασμό με τις διακρίσεις από διεθνείς οργανισμούς (ανακηρύχθηκε Παγκόσμιο Απόθεμα Βιόσφαιρας από την UNESCO το 1977) απέφερε κάποια οφέλη και σε συνδυασμό με το αεροδρόμιο που δημιουργήθηκε στο σε Robinson Crusoe γνώρισε και γνωρίζει τουριστική ανάπτυξη.
Το μεγαλύτερο από τα νησιά είναι το Alejandro Selkirk που έχει πληθυσμό γύρω στα 90 άτομα. Ο πληθυσμός του αρχιπελάγους, σύμφωνα με την απογραφή του 2002, είναι 630 κάτοικοι, κυρίως συγκεντρωμένοι στην πόλη San Juan Bautista, στον κόλπο Cumberland, που ιδρύθηκε το 1877.
Το μεγαλύτερο από τα νησιά είναι το Alejandro Selkirk που έχει πληθυσμό γύρω στα 90 άτομα. Ο πληθυσμός του αρχιπελάγους, σύμφωνα με την απογραφή του 2002, είναι 630 κάτοικοι, κυρίως συγκεντρωμένοι στην πόλη San Juan Bautista, στον κόλπο Cumberland, που ιδρύθηκε το 1877.
Οι κάτοικοι κατά κύριο λόγο ασχολούνται με το ψάρεμα (ιδιαίτερα αστακών) και τον τουρισμό. Λόγω της απομόνωσης των νήσων η βιοποικιλία του δεν είναι μεγάλη και συναντώνται κάποια ενδημικά είδη, όπως ο αστακός χωρίς νύχια, η φώκια του Χουαν Φερναντεζ (που αριθμούσε 5.000.000 μέλη, τώρα 60.000, το σπάνιο σκολύμπρι του Juan Fernandez (περίπου 500 μέλη) και οι αγριοκατσίκες του νησιού, που εγκατέλειψαν ευρωπαίοι και εξελίχθηκαν σε ένα ιδιαίτερο υποείδος), Τα χαρακτηριστικότερα είδη της πανίδας και της χλωρίδας των νησιών, εικονίζονται στο παρακάτω γραμματόσημο της Χιλής του 2000.
Τα νησιά διοικητικά υπάγονται στη «ναυτική» επαρχία Valparaiso της Χιλής ως αυτόνομη κοινότητα. Εκλέγουν μάλιστα και βουλευτές στη Βουλή και τη Γερουσία. Φυσικά έχουν και τη δική τους σημαία:
Η κοινότητα Juan Fernández υιοθέτησε μια νέα σημαία από τον Νοέμβριο του 2015. Η σημαία χωρίζεται σε τρεις λωρίδες, μπλε, πράσινη και πάλι μπλε. Οι μπλε ρίγες αντιπροσωπεύουν τον ωκεανό ενώ το πράσινο αντιπροσωπεύει τα ενδημικά δάση του αρχιπελάγους. Τα αστέρια αντιπροσωπεύουν τα πέντε νησιά που απαρτίζουν την κοινότητα (Robinson Crusoe, Santa Clara, Selkirk, San Ambrosio και San Felix) και το καθένα έχει οκτώ σημεία για να δείξει τις οκτώ εθνικότητες που αποτελούσαν τις αρχικές 20 οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στα νησιά. Οι πέντε αστακοί αντιπροσωπεύουν την κύρια πηγή απασχόλησης στα νησιά και περιβάλλουν ένα λευκό κλαδάκι ενός είδους σανταλόξυλου που ήταν ενδημικό στα νησιά πριν εξαφανιστεί.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα Daniel Dafoe
Ο Ντάνιελ Ντεφόε (Daniel Defoe, 13 Σεπτεμβρίου 1660 – 24 Απριλίου 1731) ήταν Άγγλος επιχειρηματίας, συγγραφέας, δημοσιογράφος και φυλλαδιογράφος, ο οποίος έγινε διάσημος από το μυθιστόρημά του Ροβινσώνας Κρούσος. Υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του αγγλικού μυθιστορήματος. Ήταν παραγωγικός και ευέλικτος συγγραφέας, καθώς έγραψε περισσότερα από 500 βιβλία, φυλλάδια και άρθρα πάνω σε διάφορα θέματα (πολιτικής, εγκληματικότητας, θρησκείας, γάμου, ψυχολογίας κ.α.). Ήταν επίσης πρωτοπόρος της οικονομικής δημοσιογραφίας.
Ο Ντάνιελ Φόε (Daniel Foe), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στο Λονδίνο. Αργότερα πρόσθεσε το “Ντε” (De) στο επώνυμό του και υποστήριξε ότι ήταν απόγονος της οικογένειας Ντε Μπω Φω (De Beau Faux). Όταν έγιναν γνωστά στην Αγγλία τα κατορθώματα του Alexander Selkirk, εμπνεύστηκε από αυτά και δημιούργησε τον φανταστικό ήρωα Ροβινσώνα Κρούσο . Δεν μετέφερε επακριβώς την ιστορία του Alexander Selkirk, αλλά τον μετέφερε σε ένα νησί της Καραϊβικής, πρόσθεσε ναυάγια, πειρατές, κανίβαλους, εξημερωμένους παπαγάλους και έναν πιστό ιθαγενή σύντροφο τον Παρασκευά, που τον γλύτωσε από τους κανίβαλους, τον έβαλε να ζει στο νησί για 28 χρόνια και το βιβλίο ήταν έτοιμο.
- Εκδόθηκε το 1719 και γνώρισε τεράστια επιτυχία. Έγινε παγκόσμιο best seller της εποχής και αμέσως ακολούθησαν τα σικουέλ:
- The Farther Adventures of Robinson Crusoe (1719)
- Serious reflections during the life and surprising adventures of Robinson Crusoe: with his Vision of the angelick world (1720), που γνώρισαν ανάλογη επιτυχία.
Πηγές:
- Daniel Dafoe, “The life and strange surprising of Robonson Crusoe”, εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ ,1991
- Ιουλίου Βερν, «οι μεγάλοι θαλασσοπόροι» εκδόσεις Γκοβότση 1961.
- Wikipedia (αγγλική και ισπανική έκδοση)
- offgridweb.com
- Η σελίδα της Κοινότητας στο FB Comunicaciones.juanfernandez
