Το μεσαιωνικό αστρονομικό ρολόι της Πράγας δεν είναι απλώς ένα από τα ωραιότερα ρολόγια που θα συναντήσετε ποτέ, είναι επίσης ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα του είδους του. Πίσω στον 13ο αιώνα, τα αστρονομικά ρολόγια άρχισαν να εμφανίζονται σε όλη την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας περίπλοκες λειτουργίες για να δείχνουν πληροφορίες όπως τις φάσεις του σεληνιακού κύκλου, τη θέση του ήλιου και της σελήνης και τον ζωδιακό κύκλο σε κάθε δεδομένη στιγμή.
Το παλαιότερο τμήμα του αστρονομικού ρολογιού της Πράγας —γνωστό και ως Orloj, δηλαδή «Ορλόι», για τους ντόπιους— χρονολογείται στο 1410 και βρίσκεται στην καρδιά της πλατείας της Παλιάς Πόλης. Λιγότερο από εκατό χρόνια αργότερα, προστέθηκε το καντράν του ημερολογίου και εγκαταστάθηκαν γοτθικά γλυπτά που κοσμούσαν τον πύργο του ρολογιού.
Το Αστρονομικό Ρολόι της Πράγας είναι πιθανώς το τρίτο της Ευρώπης σε χρονολογική σειρά, μετά το αστρονομικό ρολόι της Πάδοβας (1344) στην Ιταλία και το αστρονομικό ρολόι του Στρασβούργου (1354).
Σήμερα, οι επισκέπτες συρρέουν στην πλατεία της Παλιάς Πόλης για να θαυμάσουν το Orloj, συνήθως τις ακέραιες ώρες. Τότε είναι που κινούνται ειδώλια που πλαισιώνουν το ρολόι. Τα ειδώλια, που προστέθηκαν το 1600, αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις αμαρτίες. Η ματαιοδοξία εμφανίζεται ως ένας άντρας που θαυμάζει τον εαυτό του σε έναν καθρέφτη, ένας τσιγκούνης (στερεοτυπικά, Εβραίος τοκογλύφος) που κρατά μια τσάντα με χρυσό αντιπροσωπεύει την απληστία, ενώ ένας άλλος με τη μορφή ενός Τούρκου γρατζουνάει ένα έγχορδο όργανο και συμβολίζει τη λαγνεία. Το τέταρτο γλυπτό, ένας σκελετός, αντιπροσωπεύει τον θάνατο και χτυπά το κουδούνι κάθε ώρα καθώς τα άλλα αγαλματίδια κουνούν το κεφάλι τους.
Με την πάροδο του χρόνου, το ρολόι επισκευαζόταν συνεχώς, μέχρις ότου καταστραφεί στις 8 Μαΐου 1945 στα χέρια των Ναζί κατά την εξέγερση της Πράγας. Η ημερολογιακή πλάκα υπέστη εκτεταμένες ζημιές και χρειάστηκε να αποκατασταθεί, με το ρολόι να ξαναλειτουργεί το 1948. Το Αστρονομικό Ρολόι της Πράγας συνέχισε να αποκαθίσταται όλα αυτά τα χρόνια, με την πιο πρόσφατη προσπάθεια να ξεκινά τον Ιούλιο του 2017 και να τελειώνει τον Ιανουάριο του 2018.
Πως να αποκωδικοποιήσετε το αστρονομικό ρολόι
Με τόσους πολλούς περίτεχνους μηχανισμούς, πώς μπορεί κανείς να πει την ώρα χρησιμοποιώντας το αστρονομικό ρολόι; Ξεκινώντας από το παλαιότερο, πρωτότυπο τμήμα του μεσαιωνικού ρολογιού, απομονώνοντας τους δίσκους, γίνεται πιο εύκολο να δει κανείς πώς λειτουργεί το ρολόι.
Η πολύχρωμη σταθερή πλάκα στο πίσω μέρος της πρόσοψης του ρολογιού αντιπροσωπεύει τη Γη και τη θέα μας από τον ουρανό. Με τη Γη στο κέντρο, οι διαβαθμίσεις του χρώματος σημαίνουν διαφορετικές στιγμές της ημέρας, από την πορτοκαλί απόχρωση της αυγής έως το πιο γαλάζιο του φωτός της ημέρας. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, ένας δείκτης που αντιπροσωπεύει τον ήλιο κάθεται στο κατάλληλο χρώμα, έτσι, για παράδειγμα, τη νύχτα θα τον βρείτε στον μαύρο κύκλο.
Οι πιο απομακρυσμένοι αριθμοί, σε μαύρο φόντο, λένε τις ώρες της παλιάς Τσεχίας (σσ. οι ώρες υπολογίζονταν από τη δύση του Ηλίου με την ηλιακή δύση να είναι η ώρα 0) ή της Ιταλίας. Στις ιταλικές ώρες, το “24” αντιπροσωπεύει την ώρα του ηλιοβασιλέματος, και έτσι αυτός ο δακτύλιος μετακινείται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Εναλλακτικά, ο εσωτερικός δακτύλιος των ρωμαϊκών αριθμών δείχνει το κανονικό 24ωρο στην Ώρα Κεντρικής Ευρώπης (Central Eastern Time ή CET), που είναι και η τοπική ώρα της Πράγας.
Αλλά το ρολόι είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να λέει την ώρα. Δύο ξεχωριστές δείκτες που αντιπροσωπεύουν τον ήλιο και τη σελήνη κινούνται γύρω από τον ζωδιακό δακτύλιο. Ο ήλιος κινείται αριστερόστροφα ενάντια στον δακτύλιο και δίνει μια ένδειξη για το πού βρίσκονται ο ήλιος και η σελήνη στην τροχιά τους γύρω από τη Γη. Ο δείκτης της σελήνης, μισός λευκός, μισός μαύρος, δείχνει τον τρέχοντα κύκλο του φεγγαριού. Είναι ενδιαφέρον ότι η περιστροφή της σφαίρας που δείχνει τις σεληνιακές φάσεις οφείλεται εξ ολοκλήρου στη βαρύτητα, κάτι μοναδικό σε αυτό το είδος χρονομέτρησης.
Η ημερολογιακή πλάκα, η οποία βρίσκεται ακριβώς κάτω από το αστρονομικό ρολόι, επανασχεδιάστηκε από τον Josef Mánes στα τέλη του 1800. Το πρωτότυπο βρίσκεται τώρα στο Μουσείο της Πόλης της Πράγας, ενώ ένα αντίγραφο βρίσκεται στον πύργο του ρολογιού. Η πλάκα δείχνει την κορυφή της Παλιάς Πόλης της Πράγας στο κέντρο, που περιβάλλεται από 12 κύκλους με τα σημάδια του ζωδιακού κύκλου. Αυτό περιβάλλεται από ένα μεγαλύτερο δαχτυλίδι από κύκλους που αντιπροσωπεύουν τους μήνες του έτους με σκηνές από ανθρώπινες εργασίες. Για παράδειγμα, τον Αύγουστο ένας αγρότης αλωνίζει τις καλλιέργειες ενώ τον Οκτώβριο συλλέγονται σταφύλια.
Η ημερολογιακή πλάκα περιστρέφεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, έτσι ώστε η τρέχουσα ημέρα να εμφανίζεται πάντα στην κορυφή.
Συμμετρικά του ημερολογίου του Mánes παρατηρούμε ακόμα 4 αγαλματίδια, ανά δύο αριστερά και δεξιά. Στα δεξιά, το ένα συμβολίζει την Επιστήμη με τη μορφή ενός λόγιου που κρατά ανοικτό βιβλίο, ενώ το άλλο την Έρευνα με τη μορφή ενός αστρονόμου που κρατά ένα μικρό τηλεσκόπιο στο αριστερό του χέρι. Αριστερά, απεικονίζεται το Εμπόριο και η Δικαιοσύνη, η τελευταία ως άγγελος-τιμωρός με ασπίδα και σπαθί στα χέρια.
Πότε να επισκεφτείτε το αστρονομικό ρολόι της Πράγας
Το Orloj της Πράγας είναι ένα από τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα της πόλης, οπότε αν θέλετε να το δείτε με την ησυχία σας και μακριά από τις μάζες, θα χρειαστεί κάποιος στοιχειώδης προγραμματισμός.
Σε γενικές γραμμές, ο κόσμος συγκεντρώνεται κοντά στις ακέραιες ώρες ώστε να απολαύσει τα κινούμενα αγάλματα. Εάν αυτό δεν αποτελεί προτεραιότητα για εσάς, σίγουρα θα συναντήσετε λιγότερα άτομα στα ενδιάμεσα διαστήματα. Εάν θέλετε όμως να προλάβετε τη δράση, πηγαίνετε 15 λεπτά νωρίτερα ώστε να μην μείνετε στο πίσω μέρος του πλήθους.
Αργά το απόγευμα και νωρίς το πρωί είναι οι πιο ήσυχες στιγμές, ενώ οι μεσημεριανές ώρες είναι οι πιο φορτωμένες.
Μία Απάντηση
Ευχαριστούμε για τις διαφωτιστικές και άκρως ενδιαφέρουσες πληροφορίες!