Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του όρου «Black Friday» (Μαύρη Παρασκευή στα ελληνικά αλλά θα συνεχίσουμε να την λέμε με τον αμερικάνικο όρο) δεν εφαρμόστηκε στις αγορές μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, αλλά στην οικονομική κρίση: συγκεκριμένα, το κραχ της αμερικανικής αγοράς χρυσού στις 24 Σεπτεμβρίου 1869. Δύο διαβόητοι αδίστακτοι επενδυτές της Wall Street, ο Jay Gould και Ο Jim Fisk, συνεργάστηκαν για να αγοράσουν όσο περισσότερο μπορούσαν από τον χρυσό της χώρας, ελπίζοντας να ανεβάσουν την τιμή του στα ύψη και να πουλήσουν έπειτα με εκπληκτικά κέρδη. Εκείνη την Παρασκευή του Σεπτεμβρίου, η συνωμοσία τελικά αποκαλύφθηκε, οδηγώντας το χρηματιστήριο σε ελεύθερη πτώση και χρεοκοπώντας όλους, από βαρόνους της Wall Street μέχρι αγρότες.
Η πιο συχνά επαναλαμβανόμενη ιστορία πίσω από την παράδοση της Μαύρης Παρασκευής που σχετίζεται με τα ψώνια της επόμενης της Ημέρας των Ευχαριστιών συνδέεται με τους λιανοπωλητές. Όπως λέει η ιστορία, μετά από έναν ολόκληρο χρόνο λειτουργίας με ζημιές («στο κόκκινο») τα καταστήματα υποτίθεται ότι θα κέρδιζαν («έμπαιναν στο μαύρο») την ημέρα μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, επειδή οι αγοραστές των εορτών ξόδευαν τόσα πολλά χρήματα σε εμπορεύματα με έκπτωση. Αν και είναι αλήθεια ότι οι εταιρείες λιανικής συνήθιζαν να καταγράφουν τις ζημίες με κόκκινο και τα κέρδη με μαύρο όταν έκαναν τους λογαριασμούς τους, αυτή η εκδοχή της προέλευσης της Black Friday είναι η επίσημα εγκεκριμένη —αλλά ανακριβής— ιστορία πίσω από την παράδοση.
Τα τελευταία χρόνια, ένας άλλος μύθος έχει εμφανιστεί που δίνει μια ιδιαίτερα άσχημη τροπή στην παράδοση της ημέρας, υποστηρίζοντας ότι το 1800 οι ιδιοκτήτες φυτειών του Νότου μπορούσαν να αγοράσουν σκλάβους εργάτες με προσφορά την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών. Αν και αυτή η εκδοχή έχει οδηγήσει ορισμένους στο μποϊκοτάζ της ημέρας, δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα.
ΠΡΟΤΑΣΗ: Αν είστε απ’ αυτούς που σας γοήτευαν οι γεωγραφικοί πονοκέφαλοι, είτε από εκείνους που δεν εκτίμησαν τη Γεωγραφία ποτέ όσο της άξιζε, τότε θα λατρέψετε το βιβλίο Γεωγραφία για εντελώς Αγεωγραφήτους. Θα το βρείτε εδώ!
Η πραγματική ιστορία πίσω από τη Black Friday, ωστόσο, δεν είναι τόσο ηλιόλουστη όσο πιστεύουν οι έμποροι. Πάμε να δούμε το χρονικό της ημέρας αναλυτικά:
Το χρονικό της Black Friday
1924 - Η παρέλαση των Macy's
Αν και πραγματοποιήθηκε την Ημέρα των Ευχαριστιών, η πρώτη παρέλαση των Macy’s στις 27 Νοεμβρίου του 1924 διαφημίστηκε ως χριστουγεννιάτικη παρέλαση, με τον ερχομό του Santa Claus, σηματοδοτώντας την επίσημη έναρξη της περιόδου των χριστουγεννιάτικων αγορών. Η πρώτη παρέλαση προμοταρίστηκε σε ολοσέλιδες διαφημίσεις σε εφημερίδες ως μαραθώνιος ευθυμίας, με ζώα από το Ζωολογικό Πάρκο του Central Park να συνοδεύουν την παρέλαση. Την επόμενη χρονιά αντικαταστάθηκαν με γιγάντια μπαλόνια με μορφές ζώων.
1939 - Ο Frank D. Roosevelt δημιουργεί την Franksgiving
Η Ημέρα των Ευχαριστιών συνηθιζόταν να εορτάζεται την τελευταία Πέμπτη του Νοεμβρίου αλλά το 1939, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Frank D. Roosevelt υπέκυψε στις πιέσεις της National Retail Dry Goods Association (μεταφράζοντας ελεύθερα: Εθνική Ένωση Λιανικής Ξηρών Προϊόντων) και μετακίνησε τον εορτασμό μια εβδομάδα νωρίτερα επεκτείνοντας έτσι την περίοδο αγορών. Η ημέρα Franksgiving όπως αποκαλείται προκάλεσε εκτεταμένες αντιδράσεις και μπερδέματα. Μόνο 23 πολιτείες αποδέχτηκαν την αλλαγή η οποία αποσύρθηκε το 1941 από το Κογκρέσο επαναφέροντας την Ημέρα των Ευχαριστιών στο προηγούμενο καθεστώς.
1950-1960 - Από την Black Friday στην Big Friday και ξανά μανά πίσω
Η αστυνομία της Φιλαδέλφειας έτρεμε την ημέρα μετά το Thanksgiving, όταν το πλήθος απ’ τα προάστεια θα κατέκλυζε το κέντρο της πόλης για να εκμεταλλευτεί τις εκπτώσεις των εορτών σε συνδυασμό με τον σπουδαίο αγώνα football μεταξύ Στρατού και Ναυτικού. Η αστυνομία δεν μπορούσε να καλύψει τα κενά στις θέσεις της, ούτε να ελέγξει την κυκλοφορία ούτε να περιορίσει τους περιστασιακούς μικροκλέφτες. Το 1961 η πόλη προσπάθησε να κάνει ένα rebranding της ημέρας ονομάζοντας τη Big Friday, χωρίς μεγάλες επιτυχίες.
1980-1990 - Η ημέρα των αγορών για τους Αμερικάνους
H Black Friday απέκτησε καινούριο νόημα τη δεκαετία του 80′ ως η ημέρα που τα μαγαζιά σταματούσαν να σημειώνουν ζημιές (κόκκινο χρώμα) αλλά κέρδη (μαύρο χρώμα). Η δημοφιλία της Black Friday εκτινάχθηκε στα 90s με τα μαγαζιά να ανοίγουν τις πόρτες τους από τις πρώτες πρωινές ώρες ακριβώς μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να κατασκηνώνουν έξω απ’ τα καταστήματα. Μερικές πολιτείες ανακήρυξαν την ημέρα ως αργία για τους δημόσιους υπαλλήλους και το φαινόμενο άρχισε να εξαπλώνεται παγκόσμια.
2005 - Cyber Monday
Στις αρχές του αιώνα μας οι έμποροι αντιλήφθηκαν την μόδα των καταναλωτών να ψάχνουν online τα προϊόντα που τους ενδιέφεραν την Δεύτερα αμέσως μετά τη Black Friday. Με την εξάπλωση του διαδικτύου και την βελτίωση των συνδέσεων η Cyber Monday μόλις είχε δημιουργηθεί. Το 2017 οι Αμερικάνοι ξόδεψαν online 6.6 δις δολάρια πλησιάζοντας τις πωλήσεις της Black Friday (7.9 δις).
2006 - Η βιαιότητα της Black Friday
Είναι η χρονιά που τα πράγματα πάνε απ’ το κακό στο χειρότερο για τη Black Friday. Σε ένα Mall στη Γιούτα, 15000 καταναλωτές παράκαμψαν ασφάλεια και εργαζομένους προκαλώντας ζημιές στα εμπορεύματα ψάχνοντας τις καλύτερες προσφορές. Σε ένα κατάστημα Best Buy της Βιρτζίνια, οι καταναλωτές πιάστηκαν στα χέρια ενώ περιμέναν στην ουρά. 10 άτομα στην Καλιφόρνια τραυματίστηκαν για χάρη κάτι μπαλονιών. Ο πρώτος θάνατος ανήμερα Black Friday συνέβη το 2013 όταν καταναλωτές πέρασαν πάνω από τον εργαζόμενο του Walmart Jdimitay Damour. Από το 2006 έχουν σημειωθεί 10 θάνατοι και 111 τραυματισμοί την ημέρα της Black Friday.
2010 - Small Business Saturday
Η μετάβαση από την οικογενειακή γιορτή των Ευχαριστιών στην αγοραστική φρενίτιδα που ακολούθησε ολοκληρώθηκε το 2010 με το Σάββατο των Μικρών Επιχειρήσεων. Η ιδέα ήταν της American Express που πρόσφερε δωρεάν διαδικτυακές διαφημίσεις σε μικρές επιχειρήσεις. Το 2015 οι αγορές το Σάββατο ξεπέρασαν αυτές της Black Friday σημειώνοντας ρεκόρ πωλήσεων 16.2 δις δολάρια σε τοπικά καταστήματα και εστιατόρια.
Πηγή: History.com
