Ποιοι ήταν οι Ετρούσκοι;
Αν επισκεφτεί κανείς την Ταρκυνία, μια αρχαία πόλη στην ιταλική περιφέρεια του Λάτσιο, θα μείνει σίγουρα με το στόμα ανοιχτό με τους απίστευτους αρχαιολογικούς θησαυρούς που θα συναντήσει. Ένας από τους πιο εντυπωσιακούς είναι η περίφημη Ετρουσκική Νεκρόπολη με τους πανάρχαιους τάφους, ένας αδιάψευστος μάρτυρας της δύναμης και του μεγαλείου της πόλης στην αρχαιότητα. Παρατηρώντας τις υπέροχες τοιχογραφίες που σώζονται στο εσωτερικό των τάφων, διαπιστώνει ότι κάτι τρέχει μ’ αυτούς τους Ετρούσκους, κάτι σαγηνευτικό και μυστηριώδες…
Η καταγωγή των Ετρούσκων
Μέχρι πρόσφατα η επικρατέστερη θεωρία για την καταγωγή τους υποστήριζε ότι οι Ετρούσκοι (ή Τυρρηνοί) μετοίκησαν στην Ιταλία γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ., προερχόμενοι από τη Μικρά Ασία. Εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Τοσκάνης και άρχισαν σταδιακά να επεκτείνουν την εξουσία τους σε μεγάλο μέρος της κεντρικής Ιταλίας.
Μια νέα γενετική ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2ο εξάμηνο του 2021, έδειξε ότι οι Ετρούσκοι ήταν μετανάστες από την Ποντιακή – Κασπική στέπα –μια μεγάλη, λεπτή έκταση γης που εκτείνεται από τη βόρεια Μαύρη Θάλασσα γύρω από την Ουκρανία μέχρι τη βόρεια Κασπία Θάλασσα στη Ρωσία. Αφού έφτασαν στην Ιταλία κατά την εποχή του Χαλκού, έμειναν εκεί και αφομοίωσαν άλλες γλώσσες στη δική τους κουλτούρα, καθώς άνθισαν σε έναν μεγάλο πολιτισμό.
Είναι πολύ πιθανό ότι η ίδια η πόλη της Ρώμης ιδρύθηκε από τους Ετρούσκους (αν και οι Ρωμαίοι καυχιούνταν για κάποιους Ρωμύλο και Ρώμο που τους θήλαζε μια λύκαινα…). Εκτός από τη γεωργία, οι Ετρούσκοι επιδίδονταν με μεγάλη επιτυχία στο εμπόριο και τη ναυτιλία, καθώς και στις καλές τέχνες, την κοσμηματοποιία, την μεταλλουργία, τη γλυπτική και τη ζωγραφική.
Σεξ, αίμα και ο οδοντοστοιχίες
Ως εδώ, κανένα προφανές μυστήριο δεν υπάρχει… Το στοιχείο όμως που έχει προκαλέσει περισσότερο το ενδιαφέρον των μελετητών είναι οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Οι Ετρούσκοι πίστευαν σε πολλούς θεούς, η κατοικία των οποίων στον ουρανό διαιρούνταν σε 16 τμήματα: οι μεγαλύτεροι θεοί κατοικούσαν στην ανατολή, τα αστρικά και θεϊκά όντα στο νότο, τα χθόνια ή καταχθόνια τέρατα στη δύση και οι πιο δυνατοί και μυστηριώδεις θεοί στο βορρά.
Θεμελιώδης ήταν η πίστη τους ότι οι άνθρωποι ήταν έρμαια των ιδιοτροπιών των υπερφυσικών όντων στα οποία πίστευαν, για το λόγο αυτό προσπαθούσαν διαρκώς να ερμηνεύσουν τις επιθυμίες τους μέσω της μαντικής και της οιωνοσκοπίας: επιδίδονταν στην ηπατοσκοπία (εξετάζοντας το συκώτι των ζώων που θυσίαζαν) αλλά και στην παρατήρηση ουράνιων φαινομένων, όπως το πέταγμα των πουλιών, οι αστραπές, οι κομήτες, αλλά και οι σεισμοί! Επίσης ήταν τρομεροί μοιρολάτρες, καθώς πίστευαν ότι τα πάντα καθορίζονται από τη μοίρα (ειμαρμένη) και οι άνθρωποι είχαν πολύ περιορισμένες δυνατότητες να παρέμβουν σ’ αυτή μέσω της προσευχής και της θυσίας.
Το πιο αξιοπερίεργο, ωστόσο, στοιχείο του πολιτισμού των Ετρούσκων είναι η σχέση τους με το θάνατο. Οι ατελείωτοι τάφοι των νεκροπόλεων που έχουν διασωθεί σε αρχαίες ετρουσκικές πόλεις, όπως η Ταρκυνία (στα ετρουσκικά Tarchuna ή Tarchna) και το Τσερβετέρι (στα ετρουσκικά Caisra), μαρτυρούν μια εμμονή με τον επιμελημένο ενταφιασμό, μια πρακτική που παραπέμπει στους Αιγυπτίους και στην πεποίθηση ότι το σώμα ήταν σημαντικό για τη μεταθανάτια ζωή (ή ότι ένα τμήμα της ψυχής παρέμενε στο σώμα μετά θάνατον). Σε πολλούς τάφους έχουν βρεθεί αντικείμενα, όπως φαγητά, ποτά, ενδύματα, κοσμήματα, όπλα, ακόμα και έπιπλα, τα οποία πιθανότατα θεωρούνταν απαραίτητα στον νεκρό για τη ζωή του στο επέκεινα.
Οι τάφοι των πλουσίων ήταν πλούσια διακοσμημένοι, με τοιχογραφίες που απεικόνιζαν μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις, σκηνές κυνηγιού και καθημερινής ζωής, αλλά και ερωτικές και βίαιες σκηνές. Μέχρι πρόσφατα, η σημασία των παραστάσεων αυτών δεν μπορούσε να γίνει πλήρως κατανοητή, ώσπου σύγχρονες έρευνες κατάφεραν να ρίξουν φως στο κρυφό τους νόημα… Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Νορβηγό καθηγητή του Πανεπιστημίου του Όσλο Ράσμους Μπράντ, οι τοιχογραφίες αυτές παρέπεμπαν σε τελετουργίες με ερωτικό, βίαιο ή διασκεδαστικό περιεχόμενο, οι οποίες είχαν σκοπό να διευκολύνουν τη μεταφορά της ψυχής του νεκρού με ασφάλεια στο βασίλειο του θανάτου.
Η μετάβαση αυτή ενείχε πολλούς κινδύνους, καθώς η ψυχή ήταν εκτεθειμένη σε σκοτεινές δυνάμεις, όπως η θλίψη, η πείνα, η αρρώστια, ο φόβος, ακόμα και ο πόλεμος! Για να εξευμενίσουν τις δυνάμεις αυτές, οι Ετρούσκοι έπεφταν σε μια κατάσταση ύπνωσης, είτε μέσω εκστατικού χορού ή ερωτικών συνευρέσεων, ή επιδίδονταν σε θυσίες ζώων και ανθρώπων! Αφού η ψυχή του νεκρού ολοκλήρωνε με επιτυχία αυτό το επικίνδυνο ταξίδι και εισερχόταν στον κόσμο των νεκρών, εκεί συναντούσε τους προγόνους του και το γιόρταζαν όλοι μαζί με ένα μεγάλο πάρτι!!
Παρά τη διάχυτη «θανατίλα» που στοίχειωνε τις ζωές τους, οι Ετρούσκοι φαίνεται ότι δεν παραιτούνταν από τις απολαύσεις της ζωής. Σε ετρουσκικά αγγεία εικονίζονται άνθρωποι καλοντυμένοι, με μακριά μαλλιά και βοστρυχωτά γένια, κοσμήματα στα χέρια και στο λαιμό, έτοιμοι να φάνε, να πιούνε και να κουβεντιάσουν. Είναι γνωστό, επίσης, ότι ασχολούνταν με αθλητικές δραστηριότητες, όπως η πυγμαχία, οι ταυρομαχίες, η δισκοβολία κλπ. Αρκετά υψηλή πρέπει να ήταν και η θέση των γυναικών στην κοινωνία των Ετρούσκων: γυναίκες παριστάνονται μακιγιαρισμένες και στολισμένες, να χορεύουν και να διασκεδάζουν, ενώ είναι γνωστό ότι πήγαιναν σχολείο και σπούδαζαν! Ίσως επειδή πίστευαν στο αναπόφευκτο της μοίρας, οι Ετρούσκοι ήταν αποφασισμένοι να χαρούν τη ζωή τους!
Τελικά όμως, παρά την πνευματική τους ανωτερότητα, οι Ετρούσκοι ηττήθηκαν και υποδουλώθηκαν από τους γείτονές τους Ρωμαίους, οι οποίοι – λόγω των αυστηρών ηθών και του συντηρητισμού τους – θέλησαν να εξαλείψουν κάθε ίχνος από τον «φθοροποιό» πολιτισμό των Ετρούσκων.
Διαβάστε επίσης: 5 πράγματα που μας άφησε κληρονομιά η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Bonus Facts
- Ένας άλλος τομέας, στον οποίο διακρίθηκαν οι Ετρούσκοι, είναι οι οδοντικές κατασκευές για την αντιμετώπιση οδοντικών προβλημάτων! Έχουν διασωθεί αρκετές περίτεχνες οδοντικές προσθήκες, κατασκευασμένες από χρυσό και ελάσματα χρυσού, τα οποία προσαρμόζονταν στα υπάρχοντα δόντια. Θεωρείται ότι κυρίως γυναίκες των ανώτερων τάξεων φορούσαν αυτές τις κατασκευές, για λόγους πρωτίστως καλλωπιστικούς και επίδειξης πλούτου και δευτερευόντως για θεραπευτικούς…
- Ο Ηρόδοτος πίστευε ότι οι Ετρούσκοι κατάγονταν από λαούς της Ανατολίας και του Αιγαίου που κατέφυγαν προς τα δυτικά μετά από λιμό στη σημερινή δυτική Τουρκία. Ένας άλλος Έλληνας ιστορικός, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, αντέτεινε ότι ο προ-ρωμαϊκός πολιτισμός, παρά τα ελληνικά έθιμα και τη μη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα τους, ήταν γηγενής της ιταλικής χερσονήσου.
