Η νήσος Χασίμα έχει μια περίπλοκη ιστορία να μας διηγηθεί. Αυτό που είναι απολύτως σαφές είναι ότι όταν οι άνθρωποι φεύγουν, τα κτίρια θα καταρρεύσουν και η φύση θα θριαμβεύσει.
15 χιλιόμετρα από την πόλη του Ναγκασάκι βρίσκεται ένα εγκαταλελειμμένο νησί, άδειο από κατοίκους, αλλά γεμάτο ιστορία. Το νησί Χασίμα (Hashima), κάποτε η Μέκκα της υποθαλάσσιας εξόρυξης άνθρακα, ήταν μια απότομη αναπαράσταση της ταχείας εκβιομηχάνισης της Ιαπωνίας. Γνωστό και ως Gunkanjima (που σημαίνει Νησί Θωρηκτό) για την ομοιότητά του με ιαπωνικό θωρηκτό, το Χασίμα λειτούργησε ως εγκαταστάσεις άνθρακα από το 1887 έως το 1974.
Μόλις τα αποθέματα άνθρακα άρχισαν να εξαντλούνται και το πετρέλαιο να αντικαθιστά τον άνθρακα, τα ορυχεία έκλεισαν και οι άνθρωποι έφυγαν. Το νησί αγνοήθηκε για σχεδόν τρεις δεκαετίες. Αλλά καθώς οι εγκαταλειμμένοι τοίχοι από σκυρόδεμα κατέρρευσαν και η χλωρίδα άκμασε, το ερειπωμένο νησί τράβηξε την προσοχή όσων ενδιαφέρονται για τα αδιατάρακτα ιστορικά ερείπια.
Ωστόσο, το παρελθόν του νησιού Χασίμα δεν είναι τόσο απλό. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η ιστορία του νησιού είναι πιο σκοτεινή καθώς οι Ιάπωνες εν καιρώ πολέμου εκμεταλλεύονταν στρατευμένους Κορεάτες αμάχους και Κινέζους αιχμαλώτους πολέμου ως καταναγκαστικούς εργάτες. Αναγκασμένοι να εργάζονται κάτω από σκληρές συνθήκες, υπολογίζεται ότι πάνω από 1.000 εργάτες πέθαναν στο νησί μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και του τέλους του πολέμου ως αποτέλεσμα των επισφαλών συνθηκών εργασίας, του υποσιτισμού και της εξάντλησης.
Ως τουριστικός χώρος, το νησί ανακηρύχθηκε Ιστορικό Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 2015 και ομάδες επισκεπτών μπορούν πλέον να περιηγηθούν στον χώρο. Ωστόσο, παρά τον ενθουσιασμό του κοινού, η κληρονομιά του νησιού παραμένει ένα αίνιγμα. Δεν είναι σαφές εάν το επίκεντρο του νησιού θα πρέπει να περιστρέφεται γύρω από τη βιομηχανική επανάσταση της Ιαπωνίας ή ως υπενθύμιση των καταναγκαστικών έργων και των βασανιστικών συνθηκών.
Η βιομηχανική άνοδος και η πτώση του νησιού Χασίμα
Ο άνθρακας ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στο νησί των 16 στρεμμάτων στις αρχές του 1800. Σε μια προσπάθεια να πλησιάσει τις δυτικές αποικιακές δυνάμεις, η Ιαπωνία βρέθηκε σε μια περίοδο ταχείας βιομηχανικής ανάπτυξης που ξεκίνησε στα μέσα του 1800 και χρησιμοποίησε το νησί Χασίμα ως εργαλείο.
Ο όμιλος Mitsubishi, σήμερα ευρέως γνωστός για τα αυτοκίνητά του, αγόρασε το νησί και τα ανθρακωρυχεία το 1890, με σκοπό την παροχή καυσίμων για την αναπτυσσόμενη ναυπηγική βιομηχανία της χώρας.
Το 1916, χτίστηκε μια επταώροφη πολυκατοικία (το πρώτο μεγάλο κτίριο από οπλισμένο σκυρόδεμα της Ιαπωνίας) για τους ανθρακωρύχους. Για την προστασία από ενδεχόμενους τυφώνες, χρησιμοποιήθηκε στιβαρό σκυρόδεμα για την κατασκευή των διαμερισμάτων, του σχολείου και του νοσοκομείου για την αναπτυσσόμενη κοινότητα.
Ενώ ευημερούσε ως εγκατάσταση εξόρυξης άνθρακα, το νησί Χασίμα φιλοξένησε χιλιάδες εργάτες. Το 1959 ο πληθυσμός του έφτασε τους 5.259 κατοίκους καθιστώντας το την πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή στη Γη εκείνη την εποχή.
Αν και έσφυζε από ζωή, το ανθρακόνησο ήταν γνωστό για την έλλειψη βλάστησης, κερδίζοντας ένα ακόμα παρατσούκλι: «Midori nashi Shima», που σημαίνει «το νησί χωρίς πράσινο».
Ο Hideo Kaji, κάτοικος του νησιού Χασίμα, θυμάται ότι «δεν υπήρχαν θάμνοι, ούτε λουλούδια». Ο μόνος τρόπος για να ξεχωρίσει τις εποχές ήταν «ακούγοντας τον άνεμο ή κοιτάζοντας το χρώμα του ωκεανού και του ουρανού».
Στη δεκαετία του 1960, τα ανθρακωρυχεία σε όλη τη χώρα άρχισαν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο καθώς το πετρέλαιο έγινε ο νούμερο ένα αντικαταστάτης του. Τον Ιανουάριο του 1974, η Mitsubishi έκλεισε οριστικά τα ορυχεία Χασίμα.
Όπως ήταν φυσικό, όταν σταμάτησαν οι εργασίες, έφυγε και ο κόσμος. Σε μόλις τρεις μήνες, το νησί είχε αδειάσει. Καθώς δεν έμεινε κανένας για να συντηρεί τις κατασκευές μετά την ερήμωση του νησιού, πολλές από αυτές κατέρρευσαν με την πάροδο του χρόνου.
Ανανεωμένο ενδιαφέρον για το νησί Χασίμα
Η Mitsubishi διατήρησε την ιδιοκτησία του νησιού ως το 2002, όπου το μεταβίβασε στην πόλη Takashima, η οποία με την σειρά της απορροφήθηκε από την πόλη του Ναγκασάκι το 2005.
Μετά την αποκατάσταση των κατεδαφισμένων τειχών, το νησί άνοιξε για το κοινό το 2009. Η μοναδική εγκατάσταση του νησιού, και ιδιαίτερα η πυκνότητα των στριμωγμένων κτιρίων που έχουν υποστεί φθορές από το θαλασσινό νερό εξαιτίας των διαβρώσεων, το έχει καταστήσει δημοφιλή προορισμό.
«Συσσωρευμένα ερείπια από οπλισμένο σκυρόδεμα δεν φαίνεται να υπάρχουν σε άλλο μέρος του κόσμου», είπε ο ερευνητής Takafumi Noguchi στο National Geographic, προσθέτοντας, «Οι κατασκευές από σκυρόδεμα που κατασκευάστηκαν στην αρχαία Ρώμη είναι ο μόνος ανταγωνιστής, αλλά δεν περιέχουν χάλυβα οπλισμού σκυροδέματος».
Ο Noguchi, μαζί με μια ομάδα άλλων ερευνητών, άρχισαν να τις επισκέψεις στο νησί το 2011 για να δουν πώς θα μπορούσαν να σωθούν τα ερειπωμένα κτίρια.
Παρά το αυξανόμενο τουριστικό ενδιαφέρον και τις κινηματογραφικές εμφανίσεις του (συμπεριλαμβανομένου του Skyfall του Τζέιμς Μποντ), το μεγαλύτερο μέρος του νησιού παραμένει απαγορευμένο στους επισκέπτες, καθώς οι τεράστιες επενδύσεις που απαιτούνται για τη διασφάλιση της ασφάλειας των παλιών κτιρίων θα έβαζαν σε κίνδυνο την ιστορική κατάσταση του ακινήτου.
Το σκοτεινό παρελθόν
Όταν η Ιαπωνία αποίκισε την Κορέα και εισέβαλε στην Κίνα, οι Ιαπωνικές αρχές ανάγκασαν χιλιάδες ανθρώπους να εργαστούν στα ορυχεία στις δεκαετίες του 1930 και του 1940.
Οι εργάτες εκείνης της περιόδου έχουν αφηγηθεί τις εμπειρίες τους με ζοφερές λεπτομέρειες, περιγράφοντας τις συνθήκες ως εξαντλητικές και απάνθρωπες. Ο καιρός ήταν υγρός, το φαγητό ήταν λιγοστό και η βία ήταν μες το πρόγραμμα. Τα τοπικά αρχεία αναφέρουν ότι 123 Κορεάτες και 15 Κινέζοι πέθαναν στο νησί μεταξύ 1925 και 1945.
H αρχική απόπειρα για να συμπεριληφθεί το νησί στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO κάλυπτε τα κατορθώματα της εκβιομηχάνισης του νησιού από τη δεκαετία του 1850 έως το 1910, χωρίς να γίνει καμία αναφορά στους Κορεάτες και τους Κινέζους εργάτες.
Λόγω της σύνδεσης του νησιού Χασίμα με σκλάβους εργάτες εν καιρώ πολέμου, η Νότια Κορέα αντιτάχθηκε επίσημα στην προσπάθειά της για αναγνώριση.
Στη συνεδρίαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας τον Ιούλιο του 2015, ο πρεσβευτής της Ιαπωνίας στην UNESCO, Κούνι Σάτο, αναγνώρισε ότι «ένας μεγάλος αριθμός Κορεατών και άλλοι» «αναγκάστηκαν να εργαστούν κάτω από σκληρές συνθήκες τη δεκαετία του 1940 σε ορισμένες από τις τοποθεσίες». Υποσχέθηκε επίσης ότι θα δημιουργηθεί ένα κέντρο πληροφοριών που θα εξηγεί την ιστορία και τις συνθήκες των εργατών στην τοποθεσία.
Η Νότια Κορέα απέσυρε την ένσταση της και η τοποθεσία εγκρίθηκε ώστε να συμπεριληφθεί στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ωστόσο, η ένταση δεν έχει εκτονωθεί εντελώς, καθώς οι Ιάπωνες αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα αρνηθεί να χρησιμοποιήσουν τον όρο «καταναγκαστική εργασία» ή να αναφέρουν τους Κορεάτες εργάτες ως «σκλάβους».
Bonus Fact: Η εμβληματική φωλιά του εχθρού του Τζέιμς Μποντ στην ταινία «Skyfall» διαμορφώθηκε σύμφωνα με το νησί Χασίμα. Ωστόσο, οι παραγωγοί θεώρησαν ότι τα ερειπωμένα κτίρια ήταν πολύ επικίνδυνα για γυρίσματα και αρκέστηκαν μόνο σε εναέριες λήψεις. Τις υπόλοιπες σκηνές τις γύρισαν σε ένα στούντιο.
Πηγές: ATI, Business Insider, Wikipedia
