Οι Μεγάλες Αφρικανικές Λίμνες είναι μια σειρά λιμνών που βρίσκονται γύρω από το Ανατολικό Αφρικανικό Ρήγμα, το οποίο αποτελεί τμήμα της Μεγάλης Ρηξιγενούς Κοιλάδας (ή Κοιλάδας του Μεγάλου Ρήγματος). Πρόκειται για ένα ενεργό ηπειρωτικό ρήγμα εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων σε μήκος, μέχρι και 200 χιλιομέτρων σε πλάτος και μέχρι και λίγων χιλιομέτρων σε βάθος, το οποίο εκτείνεται από την Ερυθρά Θάλασσα μέχρι τη Μοζαμβίκη.
Το Ανατολικό Αφρικανικό Ρήγμα ή Ρήγμα της Ανατολικής Αφρικής άρχισε να διαμορφώνεται κατά την περίοδο του Μειόκαινου, πριν από 22-25 εκατομμύρια χρόνια περίπου, όταν ξεκίνησε ο διαχωρισμός της της αφρικανικής τεκτονικής πλάκας σε δύο τμήματα που ονομάζονται Σομαλική και Νουβική Πλάκα. Μάλιστα, η ζώνη του ρήγματος διευρύνεται κατά 6-7 χιλιοστά το χρόνο. Κατά μήκος της ζώνης υπάρχει μια σειρά ενεργών και ανενεργών ηφαιστείων (μεταξύ αυτών το όρος Κιλιμάντζαρο, το όρος Κένυα, το όρος Νιραγκόνγκο κλπ.), τα οποία δημιουργήθηκαν κατά τη διαδικασία σχηματισμού του ρήγματος.
Εκτός από τα ηφαίστεια, οι γεωλογικές ανακατατάξεις δημιούργησαν κοιλότητες, οι οποίες σταδιακά γέμισαν με νερό, διαμορφώνοντας έτσι τις λίμνες της ευρύτερης περιοχής. Η περιοχή των λιμνών μοιράζεται ανάμεσα στις παρακάτω χώρες: Μπουρούντι, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Κένυα, Μαλάουι, Ρουάντα, Τανζανία και Ουγκάντα και δευτερευόντως Ζάμπια, Μοζαμβίκη και Αιθιοπία.
Το σύμπλεγμα των Μεγάλων Αφρικανικών Λιμνών αποτελείται από τρεις μεγάλες λίμνες: τη λίμνη Βικτώρια, τη λίμνη Τανγκανίκα και τη λίμνη Μαλάουι. Οι λίμνες αυτές περιέχουν το 27% του γλυκού νερού στον πλανήτη. Υπάρχουν όμως και αρκετές μικρότερες λίμνες, όπως η λίμνη Άλμπερτ, η λίμνη Έντουαρντ, η λίμνη Κίβου, η λίμνη Τουρκάνα και άλλες.
Το κλίμα στα υψίπεδα της περιοχής των λιμνών είναι αρκετά δροσερό, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται μεταξύ 17 και 19οC και άφθονη βροχόπτωση, ενώ στις πεδιάδες η μέση θερμοκρασία αγγίζει τους 35 οC. Στα πεδινά της λεκάνης του ποταμού Κονγκό υπάρχουν πολλά δάση, ενώ στα νότια και ανατολικά υψίπεδα κυριαρχούν τα λιβάδια και οι σαβάνες. Οι λίμνες φιλοξενούν μεγάλους πληθυσμούς ενδημικών ειδών, κυρίως πτηνών και ψαριών, αλλά και αμφιβίων, όπως οι κροκόδειλοι του Νείλου, και θηλαστικών, όπως ελέφαντες, γορίλες και ιπποπόταμοι.
Λίμνη Βικτώρια
Η Λίμνη Βικτώρια, η μεγαλύτερη λίμνη της περιοχής και ολόκληρης της Αφρικής, μοιράζεται ανάμεσα στην Ουγκάντα (η πρωτεύουσά της Καμπάλα βρίσκεται στις όχθες της), την Κένυα και την Τανζανία. Πρόκειται για τη δεύτερη σε μέγεθος λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο, με έκταση 68.800 τετρ. χλμ. (δηλαδή σχεδόν η μισή Ελλάδα!) και μέγιστο βάθος τα 84 μέτρα (σχετικά ρηχή για την επιφάνειά της). Τα νερά της απορρέουν στον Λευκό Νείλο. Πήρε το όνομά της από τη βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου Βικτώρια, αλλά οι τοπικές ονομασίες της είναι Ουκερέουε ή Ναλουμπάαλε. Είναι μια σχετικά νέα λίμνη (μόλις 400.000 ετών), ενώ έχει χάσει το σύνολο των νερών της αρκετές φορές στην ιστορία της. Το οικοσύστημα της λίμνης είναι πολύ ευαίσθητο, καθώς το 80% των νερών της προέρχονται από τις βροχές. Ξεχωρίζει για τα πολλά νησιά που διαθέτει, περίπου 3.000! Τα νερά της χρησιμοποιούνται, μέσω υδροηλεκτρικών φραγμάτων, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως στο τμήμα της Ουγκάντας.
Λίμνη Τανγκανίκα
Η Λίμνη Τανγκανίκα είναι η μεγαλύτερη σε μήκος λίμνη στον κόσμο, φτάνοντας τα 673 χιλιόμετρα, η τρίτη σε όγκο νερών και η δεύτερη σε βάθος. Το μεγαλύτερο τμήμα της μοιράζεται ανάμεσα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στην Τανζανία, ενώ από ένα μικρό τμήμα κατέχουν το Μπουρούντι και η Ζάμπια. Έχει όγκο νερού γύρω στα 18.900 κυβικά μέτρα και το μέγιστο βάθος της φτάνει τα 1.470 μέτρα, με μέσο βάθος τα 570 μέτρα. Τα νερά της τροφοδοτούν τον ποταμό Κονγκό. Ωστόσο, σχεδόν το 90% των νερών της προέρχεται από τη βροχόπτωση, ενώ αντίστοιχα σχεδόν το 90% των απωλειών νερού οφείλεται στην εξάτμιση. Η Τανγκανίκα φημίζεται για τη βιοποικιλότητά της, καθώς διαθέτει περισσότερα από 1.500 είδη φυτών και ζώων, 40% των οποίων είναι ενδημικά. Ωστόσο, ο αυξημένος πληθυσμός που κατοικεί στη γύρω περιοχή έχει οδηγήσει σε υπεραλίευση και ρύπανση, καθιστώντας τη λίμνη ένα απειλούμενο οικοσύστημα.
Λίμνη Μαλάουι
Η Λίμνη Μαλάουι, γνωστή και ως Νιάσα, είναι η ένατη σε έκταση λίμνη στον κόσμο και η τρίτη στην Αφρική και βρίσκεται ανάμεσα στο Μαλάουι, στη Μοζαμβίκη και την Τανζανία. Έχει έκταση 29.600 τετρ. χλμ. και μέγιστο βάθος 705 μέτρα. Πρόκειται για μία μερομικτική λίμνη, που σημαίνει ότι τα στρώματα νερού που διαθέτει δεν αναμιγνύονται. Το οξυγόνο του νερού φτάνει σε βάθος μέχρι τα 250 μέτρα, με αποτέλεσμα τα ψάρια και οι υπόλοιποι αερόβιοι οργανισμοί να ζουν στο πάνω μέρος της λίμνης. Τα νερά της φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό ειδών ψαριών από οποιαδήποτε άλλη λίμνη, με περισσότερα από 1.000 είδη ψαριών της οικογένειας των Κιχλιδών. Η εξαιρετική φυσική ομορφιά του λιμναίου τοπίου, σε συνδυασμό με την εκπληκτική διαύγεια των νερών της, την έχουν αναδείξει σε μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Λίμνη Τουρκάνα
Ιδιαίτερη είναι η περίπτωση της Λίμνης Τουρκάνα (γνωστής παλαιότερα ως Λίμνη Ροδόλφου), στα σύνορα Κένυας και Αιθιοπίας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μόνιμη λίμνη μέσα σε έρημο και τη μεγαλύτερη αλκαλική λίμνη στον κόσμο. Το νερό της, αν και είναι πόσιμο, δεν είναι ευχάριστο στη γεύση, επειδή είναι υφάλμυρο και με υψηλή περιεκτικότητα σε φθόριο, ενώ συχνά γίνεται αιτία μετάδοσης ασθενειών. Το κλίμα στη γύρω περιοχή είναι εξαιρετικά θερμό και ξηρό, με έντονους ανέμους.
Το αφιλόξενο αυτό περιβάλλον έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό άθικτο τον άγριο χαρακτήρα του: μεγάλοι αριθμοί κροκοδείλων του Νείλου παρεπιδημούν στις όχθες της λίμνης, μαζί με άφθονους σκορπιούς και φίδια, ενώ τα νερά της είναι πλούσια σε ψάρια. Τα Εθνικά Πάρκα της Λίμνης Τουρκάνα είναι προστατευόμενα μνημεία της UNESCO, καθώς αποτελούν σημαντικούς σταθμούς για τα αποδημητικά πτηνά και περιοχές αναπαραγωγής κροκοδείλων, ιπποπόταμων και ερπετών. Ωστόσο, το οικοσύστημα της λίμνης απειλείται από την κατασκευή του φράγματος Γκίλμπελ Γκίμπε ΙΙΙ στον ποταμό Όμο της Αιθιοπίας, ο οποίος τροφοδοτεί τη λίμνη.
BONUS FACT: Το ηφαίστειο Νιραγκόνγκο στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια του πλανήτη, εξερράγη το Μάιο του 2021, με αποτέλεσμα το θάνατο 32 ανθρώπων και την καταστροφή περίπου χίλιων σπιτιών.
Πηγές:
- https://www.thoughtco.com
- http://www.globalgreatlakes.org/agl/
- https://en.wikipedia.org/wiki/African_Great_Lakes
- https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Victoria
- https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Tanganyika
- https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Malawi
- https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Turkana
- https://storyteller.travel/facts-about-lake-victoria/
- https://www.globalnature.org/ThreatenedLake2017
