Πριν από 115 χρονιά έλαβε χώρα η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Ο λόγος για τον φονικό σεισμό στο Σαν Φρανσίσκο το 1906 που μαζί με την εκτεταμένη πυρκαγιά που ακολούθησε, κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Ουδέν κακόν αμιγές καλού, ο σεισμός αυτός ήταν η αιτία για την εξέλιξη της επιστήμης της σεισμολογίας.
Όπως είχαμε πει και στο αφιέρωμα μας στο Σαν Φρανσίσκο, η πόλη ήταν το οικονομικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της αμερικανικής Δύσης στις αρχές του 20ου αιώνα. Μάλιστα η πόλη είχε το παρατσούκλι της Πύλης του Ειρηνικού.
Ο σεισμός εκδηλώθηκε λίγο μετά τις 05:00 τα ξημερώματα της 18ης Απριλίου του 1906 και είχε διάρκεια 48 δευτερόλεπτα. Το επίκεντρο της ισχυρής σεισμικής δόνησης εντοπίστηκε στη θαλάσσια περιοχή του Σαν Φρανσίσκο, 3 χιλιόμετρα μόλις δυτικά της πόλης. Το μέγεθος της υπολογίζεται ότι ήταν μεταξύ 7,7 και 8,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και προκλήθηκε από το ρήγμα του Άγιου Ανδρέα (San Andreas Fault). Το ρήγμα είναι έκτασης 1200 χιλιομέτρων στην Καλιφόρνια και αποτελεί σύνορο της τεκτονικής πλάκας του Ειρηνικού με την πλάκα της Βόρειας Αμερικής.
Οι αρχές για να αποφύγουν τον πανικό ανακοίνωσαν μόνο 375 θανάτους καθώς η αποκάλυψη του ακριβούς αριθμού των θανόντων θα προκαλούσε ένα ακόμα πλήγμα στην εικόνα της πόλης, που τότε συγκαταλέγονταν στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες πόλεις της χώρας. Εξαιτίας φυλετικών διακρίσεων, πολλά θύματα στην κινέζικη συνοικία της Τσάινα Τάουν αγνοήθηκαν. Χρόνια αργότερα, οι ερευνητές εξέτασαν εκ νέου τα αρχεία της πόλης και κατέληξαν σε έναν αριθμό πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα, κοντά στα 3000 θύματα.
Μετά τον σεισμό αλλά και την πυρκαγιά που ακολούθησε, το 80% της πόλης είχε μετατραπεί σε ερείπια. Οι άστεγοι πλησίαζαν τους 300.000 σε ένα συνολικό πληθυσμό 410.000 κατοίκων (73%).
Η μεγάλη πυρκαγιά
Ενώ ο σεισμός ήταν πράγματι πολύ έντονος η μεγάλη καταστροφή προκλήθηκε από την πυρκαγιά που ξέσπασε μετά, η όποια κράτησε 3 μερόνυχτα και έκαψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Η επίσημη θέση ήταν ότι προκλήθηκε από τους σπασμένους σωλήνες υγραερίου, αλλά στην πραγματικότητα οι κάτοικοι είχαν βάλει κι αυτοί το χεράκι τους.
Τα περισσότερα κτίρια της πόλης ήταν ασφαλισμένα σε περίπτωση φωτιάς. Η φυσική καταστροφή από σεισμό δεν προβλεπόταν και έτσι πολλοί κάτοικοι σκέφτηκαν ότι ο μόνος τρόπος για να αποζημιωθούν θα ήταν να βάλουν οι ίδιοι φωτιά στα σπίτια τους. Ήταν τόσο απελπισμένοι που δεν μπήκαν καν στη διαδικασία να κρύψουν τις παράνομες ενέργειες τους. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι πυροσβέστες, καταλαβαίνοντας το δράμα των συμπολιτών τους, δεν μπήκαν στην διαδικασία να σβήσουν τις φωτιές. Όσο ισχυρός λοιπόν κι αν ήταν ο σεισμός, το 90% των ζημιών προκλήθηκαν από τις πυρκαγιές.
Οι αποζημιώσεις
Οι ζημιές ήταν της τάξεως των 400 εκατομμυρίων δολαρίων (6,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε σημερινές τιμές) και οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις σε 235 εκατομμύρια δολάρια (4,9 δισεκατομμύρια δολάρια σε σημερινές τιμές). Οι αποζημιώσεις αφορούσαν, όπως είπαμε, μόνο την ασφάλιση πυρός. Μόνο η ασφαλιστική εταιρία Lloyd’s of London κατέβαλε αποζημιώσεις ύψους 50 εκατομμυρίων δολαρίων (1 δισεκατομμύριο δολάρια σε σημερινές τιμές), ζητώντας από τους ασφαλιστικούς πράκτορές της να ικανοποιήσουν όλες τις απαιτήσεις των ασφαλισμένων.
Τραγικές ιστορίες
Όταν ξέσπασε η πυρκαγιά στο ξενοδοχείο Γουίνσορ, στην ταράτσα του κτιρίου είχαν εγκλωβιστεί 3 άντρες. Ήταν ξεκάθαρο ότι δεν υπήρχε σωτηρία και ο θάνατος από τη φωτιά ήταν βέβαιος. Τότε ένας αξιωματικός του στρατού είδε τους άντρες και διέταξε τους στρατιώτες του να τους πυροβολήσουν αφού πρώτα στάθηκαν ακίνητοι. Το γεγονός το παρακολούθησαν περισσότεροι από 5000 άνθρωποι που βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή στους δρόμους.
Παρόμοια ιστορία και με έναν άλλον άνδρα, ο οποίος είχε εγκλωβιστεί κάτω από τα συντρίμμια ενός κτιρίου το οποίο φλεγόταν. Όταν η φωτιά τον πλησίασε αρκετά, ένας διερχόμενος αστυνομικός άκουσε τις κραυγές του, τον ρώτησε το όνομα του και τη διεύθυνση του και τον πυροβόλησε στο κεφάλι για να τον απαλλάξει από έναν επίπονο θάνατο (μαρτυρία Αδόλφου Μπους).
Το φιλμ που σώθηκε από τη μεγάλη καταστροφή
Στις 29 Μαρτίου του 1906 τα αδέρφια Harry, Joe, Herbert και Earle Miles είχαν ζητήσει από τις αρχές της πόλης να κινηματογραφήσουν την οδό Market St. Την θεωρούσαν πολύ εντυπωσιακή και ήθελαν να δείξουν σε όλον το κόσμο το μεγαλείο της. Θα χρησιμοποιούσαν και ένα ειδικό αμαξίδιο που θα τοποθετούσαν πάνω του τον κινηματογραφικό τους εξοπλισμό ώστε το φιλμ να είναι όσο το δυνατόν με λιγότερες δονήσεις.
Η άδεια παραχωρήθηκε και τα 4 αδέρφια πήραν πλάνα από τον δρόμο κατά τη διάρκεια μιας πολυσύχναστης μέρας. Η ημέρα αυτή ήταν η 14η Απριλίου του 1906, τέσσερις μέρες πριν τον καταστροφικό σεισμό και όλα όσα φαίνονταν στη ταινία δεν θα υπήρχαν πια. Εξαίρεση αποτέλεσε το εμβληματικό κτίριο Ferry το οποίο διασώθηκε.
Πως όμως σώθηκε το φιλμ; Για καλή μας και καλή τους τύχη, τα αδέρφια Miles εκτός από την πρώτη κινηματογραφική εταιρία στο Σαν Φρανσίσκο, διατηρούσαν γραφεία και στη Νέα Υόρκη. Τρεις μέρες μετά τα γυρίσματα και μία μέρα μετά τον σεισμό έστειλαν το αρνητικό φιλμ στο γραφείο τους στη Νέα Υόρκη.
Το 2020 το φιλμ αποκαταστάθηκε από μια εταιρία νευρωνικών δικτύων ονόματι neural.love. Με μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης και machine learning κατάφεραν να χρωματίσουν και να ομαλοποιήσουν το παλιό φίλμ και μπορείτε να το δείτε εδώ:
Αν και το Σαν Φρανσίσκο συνήλθε πολύ γρήγορα από τη μεγάλη καταστροφή, έπαψε να είναι το εμπορικό κέντρο της περιοχής. Το νέο σημείο αναφοράς στην πολιτεία της Καλιφόρνια ήταν πια το Λος Άντζελες.
Διαβάστε στη συνέχεια: Οι 20 μεγαλύτεροι σεισμοί που έπληξαν τη Γη
