Στο νότο της Αραβικής Χερσονήσου, εκεί που η Ερυθρά Θάλασσα συναντάει τον Κόλπο του Άντεν στον Ινδικό Ωκεανό, βρίσκεται το κράτος της Υεμένης, με πρωτεύουσα τη Σανάα. Η επίκαιρη θέση της, στο σταυροδρόμι αρχαίων και σύγχρονων εμπορικών οδών, έχει σημαδέψει την ιστορία, την οικονομία και τον πολιτισμό της για αιώνες.
Αν και πρόκειται γενικά για μια ορεινή και άνυδρη χώρα, η επίδραση των θερινών μουσώνων καθιστούν ορισμένες περιοχές (κυρίως στα δυτικά και κεντρικά υψίπεδα) ιδιαίτερα εύφορες και ιδανικές για καλλιέργεια. Μέχρι την ενοποίησή της το 1990 αποτελούνταν από δύο κράτη, τη βόρεια Υεμένη (με πρωτεύουσα τη Σανάα) και τη νότια Υεμένη (με πρωτεύουσα το Άντεν).
Στο κέντρο περίπου της Υεμένης, μέσα στην έρημο Ραμλάτ αλ Σαμπαταγίν (Ramlat al-Sab’atayn), βρίσκεται η πόλη Σιμπάμ (Shibām) της επαρχίας Χαδραμαούτ (Ḥaḍramawt). Ενδείξεις κατοίκησης της Σιμπάμ υπάρχουν ήδη από την προϊσλαμική εποχή, η πόλη όμως επανιδρύθηκε μετά την καταστροφή της από μια τεράστια πλημμύρα το 1532-1533. Χτίστηκε, μάλιστα, με βάση ένα τετραγωνισμένο ρυμοτομικό σχέδιο και οχυρώθηκε με τείχος.
Η πόλη ήταν σημαντικός σταθμός των καραβανιών στο δρόμο εμπορίου των μπαχαρικών, ένα εκτεταμένο δίκτυο χερσαίων και θαλάσσιων εμπορικών οδών που συνέδεε τα λιμάνια της Μεσογείου μέσω Αραβίας με την Ινδία και τη νοτιοανατολική Ασία.
Το πιο παράξενο χαρακτηριστικό της Σιμπάμ είναι τα ψηλά, πολυώροφα κτήρια που διαθέτει, τα οποία την καθιστούν ένα από τα αρχαιότερα παραδείγματα πολεοδομικού σχεδιασμού που βασίζεται στην αρχή της κάθετης δόμησης. Οι «ουρανοξύστες» της Σιμπάμ είναι κατασκευασμένοι από πήλινα τούβλα, τα οποία φτιάχνονταν από ένα μείγμα χώματος, σανού και νερού που αφηνόταν να ψηθεί στον ήλιο για μέρες. Οι ισόγειοι όροφοι χωρίς παράθυρα χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση ζώων και σιτηρών, ενώ τα ανώτερα επίπεδα χρησίμευαν συνήθως ως κοινόχρηστοι όροφοι για κοινωνικές συναναστροφές. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που η Σίμπαμ έχει το προσωνύμιο «Μανχάταν ή Σικάγο της ερήμου»!
Οι πυργοειδείς αυτές κατασκευές, οι οποίες φτάνουν σε ύψος τα 30 μέτρα και μέχρι και 11 ορόφους, είχαν αμυντικό χαρακτήρα, με σκοπό την προστασία των κατοίκων από τις επιδρομές των Βεδουίνων. Παρά το εντυπωσιακό τους μέγεθος και όγκο, είναι αρκετά ευάλωτες στη διάβρωση που υφίστανται λόγω της βροχής, των ανέμων και της ζέστης, για το λόγο αυτό πρέπει να καλύπτονται συχνά με νέα στρώματα λάσπης. Επίσης, σοβαρές ζημιές έχουν υποστεί από τους βομβαρδισμούς και τις εχθροπραξίες του εμφυλίου πολέμου που μαίνεται στη χώρα από το 2015. Η Σιμπάμ ανήκει στα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO από το 1982, ενώ το 2015 εγγράφηκε στη λίστα των μνημείων που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Bonus Facts
- Ο εμφύλιος πόλεμος της Υεμένης έχει προκαλέσει μία από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις στον σύγχρονο κόσμο, με το 85% σχεδόν του πληθυσμού να βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης για ανθρωπιστική βοήθεια.
- Η περιοχή της Υεμένης (ή «Ευδαίμων Αραβία», όπως την αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι) είναι η πατρίδα του καφέ. Η γνωστή ποικιλία καφέ «μόκα» διακινούνταν από το ομώνυμο λιμάνι (Mocha ή Al-Makha), ένα από τα διασημότερα λιμάνια εμπορίας καφέ στον κόσμο μεταξύ του 15ου και του 18ου αιώνα. Πριν από την εισαγωγή των φυτών του καφέ σε άλλα μέρη του κόσμου, η Υεμένη ήταν η μόνη πηγή προέλευσης του πολύτιμου σπόρου, καθώς και η πρώτη τοποθεσία στον κόσμο που ο καφές καλλιεργήθηκε για εμπορικούς σκοπούς.
Πηγές: Unesco, Wikipedia [1], [2], Britannica, National Geographic
