Ο Τζένγκις Χαν, γνωστός και με το προσωνύμιο “Λύκος της Στέπας” ήταν πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης της Μογγολίας. Ένωσε τις μογγολικές φυλές και ίδρυσε την Αυτοκρατορία των Μογγόλων (1206 – 1368). Γεννημένος στη φυλή Μποργιτζήν, δημιούργησε έναν ισχυρό στρατό και έγινε ένας απο τους σημαντικότερους και πλέον επιτυχημένους στρατιωτικούς ηγέτες στην ιστορία.
1. Το «Τζένγκις» δεν ήταν το πραγματικό του όνομα.
Ο άντρας που θα γινόταν ο «Μεγάλος Χαν» των Μογγόλων γεννήθηκε στις όχθες του ποταμού Ονόν περίπου το 1162 και του έδωσαν το όνομα Temujin, που σημαίνει «από σίδηρο» ή «σιδηρουργός». Το τιμητικό όνομα «Τζένγκις Χαν» το πήρε το 1206, όταν ανακηρύχθηκε ηγέτης των Μογγόλων σε μια φυλετική συνάντηση γνωστή ως «kurultai». Ενώ το “Χαν” είναι ένας παραδοσιακός τίτλος που σημαίνει “ηγέτης”, οι ιστορικοί δεν είναι ακόμα σίγουροι για την προέλευση του “Τζένγκις”. Μπορεί να σημαίνει «ωκεανός» ή «δίκαιος», αλλά συνήθως μεταφράζεται ως «ανώτατος ή καθολικός κυβερνήτης».
2. Είχε μια δύσκολη παιδική ηλικία.
Από νεαρή ηλικία, ο Τζένγκις αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τη σκληρότητα της ζωής στη Μογγολική στέπα. Ο πατέρας του δηλητηριάστηκε από αντίπαλους Τάταρους όταν ήταν ακόμα εννέα χρονών, και η δική του φυλή έδιωξε αργότερα την οικογένειά του αφήνοντας τη μητέρα του να μεγαλώσει τα επτά παιδιά της μόνη της. Ο Τζένγκις μεγάλωσε κυνηγώντας για να επιβιώσει, και ως έφηβος μπορεί να δολοφόνησε ακόμη και τον αδερφό του σε μια διαμάχη για φαγητό. Κατά τη διάρκεια των εφηβικών του χρόνων, αντίπαλες φυλές απήγαγαν τόσο τον ίδιο όσο και τη νεαρή γυναίκα του και πέρασε αρκετό χρόνο ως σκλάβος πριν αποφασίσει να κάνει μια τολμηρή απόδραση. Παρά όλες αυτές τις αντιξοότητες, στα 20 του είχε ήδη καθιερωθεί ως τρομερός πολεμιστής και ηγέτης. Αφού συγκέντρωσε στρατό με υποστηρικτές, άρχισε να συμμαχεί με αρχηγούς άλλων σημαντικών φυλών. Μέχρι το 1206, είχε ενοποιήσει επιτυχώς τις φυλές της στέπας κάτω από το έμβλημα του και άρχισε να στρέφει την προσοχή στο εξωτερικό.
3. Δεν γνωρίζουμε πώς έμοιαζε.
Για μια τέτοια επιδραστική προσωπικότητα, λίγα είναι γνωστά για την προσωπική ζωή του Τζένγκις Χαν καθώς και για τη φυσική του εμφάνιση. Δεν έχουν επιβιώσει σύγχρονα πορτρέτα ή γλυπτά του και οι πληροφορίες που έχουν οι ιστορικοί συχνά είναι αντιφατικές ή αναξιόπιστες. Οι περισσότεροι τον περιγράφουν ως ψηλό και δυνατό με μακριά μαλλιά και μια πλούσια γενειάδα. Ο Πέρσης χρονογράφος του 14ου αιώνα, Rashid al-Din, ισχυρίστηκε ότι ο Τζένγκις είχε κόκκινα μαλλιά και πράσινα μάτια αλλά κι αυτό αμφισβητείται καθώς δεν συναντήθηκε πότε με τον Τζένγκις. Παρολαυτά τα χαρακτηριστικά αυτά δεν είναι ξένα για τους Μογγόλους.
4. Μερικοί από τους πιο αξιόπιστους στρατηγούς του ήταν πρώην εχθροί.
Ο Μεγάλος Χαν μπορούσε να ξεχωρίσει τους ικανούς στρατιωτικούς και συνήθως προήγαγε τους αξιωματικούς με βάση την εμπειρία και τις δεξιότητες τους και όχι τόσο με την καταγωγή. Ένα διάσημο παράδειγμα αυτής της πίστης στην αξιοκρατία συναντάμε κατά τη διάρκεια μιας μάχης του 1201 ενάντια στην αντίπαλη φυλή Taijut, όταν ο Τζένγκις παραλίγο να σκοτωθεί αφού το άλογό του τραυματίστηκε με ένα βέλος. Aργότερα απευθύνθηκε στους Taijut φυλακισμένους και ζήτησε να μάθει ποιος ήταν υπεύθυνος, ένας στρατιώτης στάθηκε γενναία και παραδέχτηκε ότι ήταν αυτός ο σκοπευτής. Θαυμάζοντας την τόλμη του τοξότη, ο Τζένγκις τον έκανε αξιωματικό του στρατού του και αργότερα τον ονόμασε «Jebe» ή «βέλος» προς τιμήν της πρώτης τους συνάντησης στο πεδίο της μάχης. Μαζί με τον διάσημο στρατηγό Subutai, ο Jebe θα γινόταν ένας από τους μεγαλύτερους διοικητές των Μογγόλων κατά τις κατακτήσεις τους στην Ασία και την Ευρώπη.
5. Σπάνια άφηνε ανοικτούς λογαριασμούς.
Ο Τζένγκις Χαν έδινε συχνά σε άλλα βασίλεια την ευκαιρία να υποταχθούν ειρηνικά στον Μογγολικό ζυγό, αλλά δεν δίσταζε να επιτεθεί σε οποιοδήποτε που αντιστεκόταν. Μία από τις πιο γνωστές εκστρατείες εκδίκησής του ήρθε το 1219, όταν ο σάχης της Khwarezmid αυτοκρατορίας (σημερινό Ιράν και Ιράκ), Ala ad-Din Muhammada, έσπασε μια συνθήκη με τους Μογγόλους. Ο Τζένγκις είχε προσφέρει στον σάχη μια συμφέρουσα εμπορική συμφωνία για την ανταλλαγή αγαθών κατά μήκος του δρόμου του μεταξιού, αλλά όταν δολοφονήθηκαν οι πρώτοι απεσταλμένοι του, ο εξοργισμένος Χαν απάντησε στέλνοντας την πλήρη δύναμη των Μογγόλων του στις περιοχές Khwarezmid στην Περσία. Ο πόλεμος άφησε εκατομμύρια νεκρούς και την αυτοκρατορία του Ala ad-Din Muhammada σε πλήρη καταστροφή, αλλά ο Χαν δεν σταμάτησε εκεί. Επέστρεψε ανατολικά και κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στους Tanguts του Xi Xia, μιας ομάδας Μογγόλων υπηκόων που είχαν αρνηθεί την εντολή του να βοηθήσουν στην εισβολή του στο Khwarezmid. O Μέγας Χαν διέταξε μάλιστα την εκτέλεση ολόκληρης της βασιλικής οικογένειας Τανγκούτ ως τιμωρία για την ανυπακοή.
6. Ήταν υπεύθυνος για τους θανάτους 40 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Αν και είναι αδύνατο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα πόσοι άνθρωποι χάθηκαν κατά τη διάρκεια των Μογγολικών κατακτήσεων, πολλοί ιστορικοί συγκλίνουν κοντά στον αριθμό 40 εκατομμύρια. Μεσαιωνικές απογραφές δείχνουν ότι ο πληθυσμός της Κίνας μειώθηκε κατά δεκάδες εκατομμύρια κατά τη διάρκεια της ζωής του Khan, και οι μελετητές εκτιμούν ότι μπορεί να σκότωσε τα τρία τέταρτα του σύγχρονου πληθυσμού του Ιράν κατά τη διάρκεια του πολέμου του με την Αυτοκρατορία Khwarezmid. Συνολικά, οι επιθέσεις των Μογγόλων μπορεί να έχουν μειώσει ολόκληρο τον παγκόσμιο πληθυσμό έως και 11%.
7. Ο Τζενγκις πίστευε στην ανεξιθρησκεία.
Σε αντίθεση με πολλούς άλλους αυτοκράτορες, ο Τζένγκις Χαν αγκάλιασε την ποικιλομορφία των πρόσφατα κατακτημένων περιοχών του. Θέσπισε νόμους που επέτρεπαν τη θρησκευτική ελευθερία και πρόσφερε φορολογικές απαλλαγές σε χώρους λατρείας. Αυτή η ανοχή είχε φυσικά και μια πολιτική χροιά – ο Χαν ήξερε ότι ευτυχισμένοι λαοί θα ήταν λιγότερο πιθανό να επαναστατήσουν – αλλά όπως και να ‘χει, οι Μογγόλοι ήταν εξαιρετικά φιλελεύθεροι απέναντι στις ξένες θρησκείες. Ενώ ο Τζένγκις ακολουθούσε το σαμανιστικό τρόπο ζωής που σέβεται τα πνεύματα του ουρανού, των ανέμων και των βουνών, στους λαούς της Στέπας συναντούσες Νεστοριανούς Χριστιανούς, Βουδιστές και Μουσουλμάνους. Ο Μεγάλος Χαν είχε επίσης προσωπικό ενδιαφέρον για την πνευματικότητα, προσευχόταν στη σκηνή του για πολλές ημέρες πριν από τις σημαντικές εκστρατείες και συχνά συναντούσε διαφορετικούς θρησκευτικούς ηγέτες για να συζητήσουν διάφορα θέματα πίστης. Στα γηρατειά του, κάλεσε ακόμη και τον ταοϊστικό ηγέτη Qiu Chuji στο στρατόπεδο του και συζήτησαν περί αθανασίας και φιλοσοφίας.
8. Δημιούργησε ένα από τα πρώτα διεθνή ταχυδρομικά συστήματα.
Μαζί με το τόξα και τα άλογα τους, το πιο ισχυρό όπλο των Μογγόλων ενδεχομένως να ήταν το τεράστιο δίκτυο επικοινωνίας που είχαν φτιάξει. Το ονόμαζαν Yam και ήταν ένα σύνολο από έφιππους ταχυδρόμους και ταχυδρομεία διάσπαρτα σε όλη την επικράτεια. Οι ταχυδρόμοι μπορούσαν έτσι να ταξιδέψουν ως και 200 μίλια την ήμερα, επιτρέποντας σε αγαθά και πληροφορίες να ταξιδεύουν με πρωτοφανή ταχύτητα για την εποχή. Χάρη στο Yam, ο Τζένγκις μπορούσε εύκολα να παρακολουθεί τις στρατιωτικές και πολιτικές εξελίξεις και να διατηρεί επαφή με το εκτεταμένο δίκτυο των κατασκόπων του.
9. Κανείς δεν ξέρει πώς ακριβώς πέθανε ή πού θάφτηκε.
Πολλά είναι τα αινίγματα που περιβάλλουν τη ζωή του Χαν, και ίσως το πιο διάσημο αφορά το πώς τελείωσε. Η παραδοσιακή αφήγηση λέει ότι πέθανε το 1227 από έναν τραυματισμό που υπέστη ύστερα από πτώση από το άλογο του, αλλά υπάρχουν και άλλες θεωρείες όπως η ελονοσία, ή ένας τραυματισμός από βέλος στο γόνατό του, ακόμα και δολοφονία όταν αποπειράθηκε να ορμήσει σε μια κινέζα πριγκίπισσα. Απ’ την άλλη, ο Χαν έκανε πολύ κόπο για να κρατήσει μυστικό τον τελευταίο του χώρο ανάπαυσης. Σύμφωνα με τον μύθο, η πομπή που συνόδευε το πτώμα του σκότωσε όλους όσοι ήρθαν σε επαφή μαζί τους, και φρόντισαν να κρύψουν το τάφο όσο καλύτερα μπορούσαν. Πιθανότατα πάντως ο τάφος του βρίσκεται πάνω ή γύρω από ένα βουνό της Μογγολίας που ονομάζεται Burkhan Khaldun, αλλά μέχρι και σήμερα η ακριβής τοποθεσία του παραμένει άγνωστη.
10. Οι Σοβιετικοί προσπάθησαν να σβήσουν τη μνήμη του
Ο Τζένγκις Χαν θεωρείται σήμερα εθνικός ήρωας και ιδρυτής της Μογγολίας, αλλά κατά την εποχή της σοβιετικής κυριαρχίας τον 20ο αιώνα, κάθε αναφορά προς το όνομα του απαγορεύτηκε, ελπίζοντας έτσι να εξαλείψουν κάθε ίχνος Μογγολικού εθνικισμού. Αφαιρέθηκε η ιστορία του από τα σχολικά βιβλία και απαγορεύτηκαν τα προσκυνήματα στη γενέτειρα του στο Κέντι. Ο Τζένγκις Χαν τελικά αποκαταστάθηκε στην ιστορία της Μογγολίας, όταν η χώρα κέρδισε την ανεξαρτησία της στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Δάνεισε το όνομά του στο κύριο αεροδρόμιο της χώρας στην πρωτεύουσα Ουλάν Μπατόρ, και το πορτρέτο του εμφανίζεται σε μογγολικό νόμισμα.
Bonus Facts
- Το 1178, όταν ήταν δεκαέξι ακόμα ετών, ο Temujin παντρεύτηκε την Börte από μια φιλική, γειτονική φυλή. Με την Börte έκαναν τέσσερις γιους και τουλάχιστον έξι κόρες. Κατά τη διάρκεια της ζωής του πάντως παντρεύτηκε πάνω από 500 φορές αλλά η επίσημη συντροφιά του παρέμενε η Börte και οι 4 γιοι μόνοι επίσημοι κληρονόμοι για τον θρόνο.
- Η Hoelun ήταν η μητέρα του Temujin και από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, του δίδαξε τη σημασία της ενότητας. Αργότερα έγινε μια από τους κύριους συμβούλους του Τζένγκις Χαν.
- Όταν πέθανε το 1227, ο Τζένγκις άφησε μια τρομερή αυτοκρατορία που εκτεινόταν από την Κασπία Θάλασσα έως τη Θάλασσα της Ιαπωνίας - περίπου δηλαδή 13.500.000 τετραγωνικά χλμ. Ωστόσο, αυτή ήταν μόνο η αρχή. Στα χρόνια των διαδόχων του, η Μογγολική Αυτοκρατορία έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη αυτοκρατορία στην ιστορία καλύπτοντας το 16% του κόσμου, πίσω από την Βρετανική Αυτοκρατορία.
- Το 2003, μια πρωτοποριακή έρευνα γενετικής ανέφερε αποτελέσματα που έδειξαν ότι ένα σημαντικό ποσοστό ανδρών στον κόσμο είναι άμεσοι απόγονοι του Τζένγκις Χαν. Πιο συγκεκριμένα 1 στους 200 άνδρες φέρουν χρωμοσώματα Υ από ένα άτομο που έζησε περίπου 1.000 χρόνια πριν (τα χρωμοσώματα Υ μεταδίδονται μόνο από τον πατέρα στον γιο).
Δείτε το παρακάτω βίντεο και μάθετε τα πάντα για την Μογγολία
Γνωστά αποφθέγματα του Τζένγκις Χαν
Το να κατακτήσεις τον κόσμο καβάλα στ’ άλογο είναι εύκολο. Το δύσκολο είναι να ξεπεζέψεις και να κυβερνήσεις.
Η μεγαλύτερη ευτυχία είναι να συντρίψεις τον εχθρό σου, να τον κάνεις να συρθεί στα πόδια σου και να δει τις πόλεις του να γίνονται στάχτη, τους αγαπημένους του να κλαίνε και τις γυναίκες του στην αγκαλιά σου.
Αν φοβάσαι, να μην το κάνεις. Αν το κάνεις, να μη φοβάσαι.
Αν είναι το σώμα μου να πεθάνει, αφήστε το να πεθάνει, αλλά μην αφήσετε τη χώρα μου να πεθάνει. (τα τελευταία του λόγια)
Είμαι η τιμωρία του θεού… Αν δεν είχατε διαπράξει τόσο σοβαρές αμαρτίες, ο Θεός δεν θα είχε στείλει εμένα για να σας τιμωρήσει.
Δεν είναι αρκετό να επιτύχω. Πρέπει όλοι οι άλλοι να αποτύχουν.
Μια ενέργεια που γίνεται με θυμό είναι μια ενέργεια καταδικασμένη να αποτύχει.
Με τη βοήθεια των Ουρανών έχω κατακτήσει μια τεράστια αυτοκρατορία. Αλλά η ζωή μου ήταν πολύ μικρή για να κατακτήσω ολόκληρο τον κόσμο.
Ίσως τα παιδιά μου να ζήσουν σε πέτρινα σπίτια και περιτειχισμένες πόλεις. Όχι Εγώ.
Τίποτα δεν έχει αξία μέχρι να τελειώσει.
