Στην επαρχία της Μπαζιλικάτα, ακριβώς στην καμάρα της μπότας που σχηματίζει η ιταλική χερσόνησος, βρίσκεται η Ματέρα, μια παράξενη πόλη με μεγαλειώδη και συχνά δραματική ιστορία. Είναι χτισμένη πάνω σε δύο φαράγγια που έχουν σχηματιστεί από τον ποταμό Γκραβίνα που την διαρρέει. Η παλιά της πόλη είναι διάσημη για τα περίφημα «Σάσσι ντι Ματέρα» (τις «πέτρες-σπηλιές» της Ματέρα), ένα πολύπλοκο σύμπλεγμα σπιτιών-σπηλαίων, χάρη στα οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας από τους παλιότερους τρωγλοδυτικούς οικισμούς στον κόσμο.
Η ιστορία των «Σάσσι» της Ματέρα πηγαίνει πολύ βαθιά στο παρελθόν, ίσαμε την Παλαιολιθική εποχή (10η χιλιετία π.Χ.), καθώς έχει διατυπωθεί η άποψη ότι κατοικήθηκαν από τους πρώτους ανθρώπους που έζησαν στην Ιταλία! Αν ισχύει αυτή η θεωρία, η Ματέρα μπορεί να συμπεριληφθεί στους αρχαιότερους οικισμούς με συνεχόμενη κατοίκηση στον κόσμο! Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα 3.000 τελευταία χρόνια κατοικείται χωρίς διακοπή.
Η επίσημη ίδρυση της Ματέρα έγινε το 251 π.Χ. από τον Ρωμαίο ύπατο Λεύκιο Καικίλιο Μέτελλο, ο οποίος νίκησε σε πόλεμο τους Καρχηδόνιους και επεξέτεινε τη ρωμαϊκή κυριαρχία στη Σικελία. Στους επόμενους αιώνες η πόλη κατακτήθηκε από Γότθους, Λομβαρδούς, Βυζαντινούς, Άραβες και Νορμανδούς. Κατά τον 15ο αιώνα η Ματέρα πέρασε στην κυριαρχία του στέμματος της Αραγωνίας και δόθηκε ως φέουδο στην οικογένεια Τραμοντάνο, ενώ από τον 17ο αιώνα διοικήθηκε από την οικογένεια Ορσίνι. Το 1860 ενσωματώθηκε στο βασίλειο της Σαρδηνίας και τον επόμενο χρόνο στο νεοσύστατο βασίλειο της Ιταλίας.
Μετά την ανακάλυψη της αρχαίας Πομπηίας στα τέλη του 18ου αιώνα η νότια Ιταλία άρχισε να δέχεται ολοένα και περισσότερους επισκέπτες. Η Ματέρα, ωστόσο, παρέμεινε μια θλιβερή εξαίρεση, καθώς βρισκόταν σε μια ξεχασμένη και παραμελημένη επαρχία, η οποία ήταν διαβόητη ως άντρο ληστών. Μάλιστα, μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα θεωρούνταν η «ντροπή της Ιταλίας» και οι ένοικοι των σπηλαίων της ζούσαν σε ακραία φτώχεια και εξαθλίωση, με ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής και πολλές ασθένειες.
Το 1950 η ιταλική κυβέρνηση υποχρέωσε τους κατοίκους να την εγκαταλείψουν και να μετοικήσουν στη σύγχρονη πόλη που δημιουργήθηκε, με αποτέλεσμα οι βράχοι της Ματέρα να παραμείνουν ακατοίκητοι ή να χρησιμοποιηθούν ως κρησφύγετα παρανόμων για πάνω από 30 χρόνια.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 η πόλη άρχισε σιγά σιγά να κατοικείται ξανά, κυρίως από απογόνους των παλιών της κατοίκων, οι οποίοι επέστρεψαν και ανέλαβαν επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, ανοίγοντας ξενοδοχεία, εστιατόρια και καφέ. Το όραμα της αναγέννησης, σε συνδυασμό με τις επενδύσεις και τις εργασίες αποκατάστασης, είχαν σαν αποτέλεσμα να εξελιχθεί σταδιακά σε κορυφαίο τουριστικό προορισμό.
Αναμφίβολα, η παγκόσμια φήμη της «υπόγειας πόλης» της Ματέρα οφείλεται στα 1.500 σπίτια-σπήλαια που είναι λαξευμένα πάνω στον απότομο βράχο από ασβεστόλιθο. Με το πέρασμα του χρόνου οι κάτοικοι έσκαβαν όλο και πιο βαθιά τις φυσικές κοιλότητες των βράχων, δημιουργώντας κατοικίες και εργαστήρια. Γύρω στο 1950 η πόλη φιλοξενούσε περίπου 16.000 ανθρώπους, οι οποίοι κατοικούσαν κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλο! Μπλεγμένα ανάμεσα στα σπίτια υπάρχουν πολλά μικρά παρεκκλήσια, ενώ τα νεκροταφεία βρίσκονταν πάνω από τις οροφές των ναών. Οι ναοί αυτοί (Chiese rupestri στα ιταλικά), το κορυφαίο ίσως αξιοθέατο, συναντώνται τόσο μέσα στην πόλη όσο και στο Πάρκο των Ναών (Parco delle Chiese rupestri di Matera) που βρίσκεται σε μικρή απόσταση.
Το 1993 η παλιά πόλη και το Πάρκο των Ναών της Ματέρα ανακηρύχθηκαν μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO, ως «το πιο εξαιρετικό και ανέπαφο παράδειγμα τρωγλοδυτικού οικισμού στην περιοχή της Μεσογείου, απόλυτα προσαρμοσμένο στο έδαφος και το οικοσύστημά του». Το 2019 ήταν πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, μαζί με τη Φιλιππούπολη της Βουλγαρίας.
Bonus Fact
Λόγω του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού της ύφους που παραπέμπει σε αρχαίο οικισμό, η Ματέρα χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές ως σκηνικό για ταινίες. Εκεί γυρίστηκαν, μεταξύ άλλων, φιλμ των αδελφών Ταβιάνι, του Πιερ Πάολο Παζολίνι, του Τζουζέπε Τορνατόρε, τα Πάθη του Χριστού του Μελ Γκίμπσον το 2004, και το 2021 η τελευταία ταινία του Τζέιμς Μποντ No Time to Die…
Δείτε τα 25 πιο γραφικά χωριά στον κόσμο μαζί με ένα μιξ σύντομων γεωγραφικών/ταξιδιωτικών πληροφοριών και φυσικά φωτογραφίες.
Πηγές: Wikipedia, Unesco, Roman Candle Tours, Smithsonian Mag, The Guardian
Μία Απάντηση
Καλησπέρα. Θα ήθελα να παρακαλέσω για αφιέρωμα στον camino de Santiago με αναφορές σε βιβλία και οδηγούς. Ευχαριστώ.