Οι Σάξονες της Τρανσυλβανίας αποτελούν μια εθνότητα γερμανικής καταγωγής, η οποία μετανάστευσε στην περιοχή της Τρανσυλβανίας (στα γερμανικά Ζιμπενμπίργκεν) κατά κύματα, από τον 12ο μέχρι και τον 19ο αιώνα. Ως χώρος προέλευσής τους θεωρείται το βορειοδυτικό τμήμα της τότε Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (οι περιοχές της Λωραίνης, της Φλάνδρας, της Βραβάντης, του Λουξεμβούργου κλπ.) και μιλούσαν κυρίως φραγκονικές διαλέκτους της γερμανικής γλώσσας (διαλέκτους που μιλιούνται στη δυτική και κεντρική Γερμανία και στις Κάτω Χώρες).
Οι πρώτοι γερμανόφωνοι πληθυσμοί μετακινήθηκαν στην περιοχή της Τρανσυλβανίας το 12ο αιώνα, μετά από πρόσκληση των Ούγγρων βασιλιάδων, με αποστολή να υπερασπιστούν το βασίλειο της Ουγγαρίας από τις επιθέσεις των λαών της στέπας, κυρίως των Κουμάνων και των Τατάρων. Επιπρόσθετα, οι Σάξονες προσκλήθηκαν λόγω της εμπειρίας τους στα ορυχεία, αλλά και με σκοπό να τονώσουν οικονομικά την περιοχή. Ο πρώτος πυρήνας των εποίκων εγκαταστάθηκε γύρω από την πόλη Χέρμανσταντ, το σημερινό Σιμπίου.
Τον επόμενο αιώνα ο βασιλιάς της Ουγγαρίας Ανδρέας Β’ κάλεσε το Τευτονικό ιπποτικό τάγμα, προκειμένου να ενισχύσει την άμυνα των ορεινών περασμάτων των Καρπαθίων έναντι των επιδρομών των Κουμάνων. Οι Τεύτονες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ίδρυσαν ένα σημαντικό αριθμό πόλεων-κάστρων, με σημαντικότερη την Κρόνσταντ, το σημερινό Μπρασόβ.
Παρά το γεγονός ότι ο Ούγγρος βασιλιάς έδιωξε τους Τεύτονες ιππότες (οι οποίοι άρχισαν να αποκτούν μεγάλη δύναμη) λίγα χρόνια αργότερα, οι έποικοι παρέμειναν στην περιοχή, εξασφαλίζοντας μάλιστα ένα καθεστώς αυτονομίας, μέσω ενός βασιλικού διατάγματος (Diploma Andrianum) που εκδόθηκε το 1224. Σύμφωνα με το διάταγμα, οι Σάξονες είχαν την υποχρέωση να καταβάλλουν έναν ετήσιο φόρο στο βασιλιά, καθώς και στρατιωτικές υπηρεσίες σε περίπτωση εξωτερικής επίθεσης. Ως αντάλλαγμα θα απολάμβαναν πλήρη κυριαρχία στα εδάφη τους, όπου δεν θα μπορούσαν να εγκατασταθούν ξένοι, ούτε καν Ούγγροι, ενώ θα είχαν το δικαίωμα να εκλέγουν τους δικούς τους κληρικούς και τοπικούς διοικητές.
Το 1438 οι Σάξονες, μαζί με τους Ούγγρους ευγενείς της Τρανσυλβανίας και την εθνότητα των Ούγγρων Σέκελι, διαμόρφωσαν την Ένωση των Τριών Εθνών (Unio Trium Nationum), μια συμφωνία που εξασφάλιζε τα πολιτικά δικαιώματα των τριών αυτών εθνοτήτων, απέκλειε όμως τους Ρουμάνους και Ούγγρους χωρικούς από την πολιτική ζωή.
Κατά τη διάρκεια της Μεταρρύθμισης η πλειοψηφία των Σαξόνων ασπάστηκε τον Λουθηρανισμό, με αποτέλεσμα την ίδρυση της Ευαγγελικής Εκκλησίας των Σαξόνων το 1553. Το ημιαυτόνομο πριγκιπάτο της Τρανσυλβανίας ήταν ένα από τα πιο ανεκτικά κράτη της Ευρώπης στον θρησκευτικό τομέα, αν και δεν έλειψαν οι προσπάθειες των Αψβούργων (τμήμα του κράτους των οποίων έγινε η Τρανσυλβανία) να προωθήσουν τον καθολικισμό στην περιοχή. Σε πρωτοβουλία των Αψβούργων αποδίδεται και ένα τρίτο κύμα μετανάστευσης στα εδάφη των Σαξόνων: πρόκειται κυρίως για προτεστάντες από την Άνω Αυστρία, τους οποίους οι Αψβούργοι εξόρισαν και μετεγκατέστησαν στην ευρύτερη περιοχή της Χέρμανσταντ.
Μέχρι τον 18ο αιώνα οι Σάξονες της Τρανσυλβανίας παρέμεναν μια ισχυρή ομάδα με πλούτο και επιρροή, καθώς είχαν στα χέρια τους το εμπόριο με τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Από τον 19ο αιώνα, ωστόσο, άρχισαν σταδιακά να μεταβάλλονται σε μειονότητα έναντι των εθνοτήτων των Ούγγρων και Ρουμάνων που αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Παρά το γεγονός ότι η ενοποίηση της Τρανσυλβανίας με την Ουγγαρία αποφεύχθηκε με την παρέμβαση των Αυστριακών, η ένωση της Αυστρίας με την Ουγγαρία το 1867 δεν ευνόησε τα πολιτικά δικαιώματα και τις εθνικές διεκδικήσεις των Σαξόνων.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Σάξονες υποστήριξαν την ένωση της Τρανσυλβανίας με το βασίλειο της Ρουμανίας, έχασαν ωστόσο μεγάλο μέρος της ακίνητης περιουσίας τους με την αγροτική μεταρρύθμιση που εφαρμόστηκε κατά το Μεσοπόλεμο.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεγάλος αριθμός Σαξόνων κατατάχθηκε εθελοντικά στον γερμανικό στρατό, υπηρετώντας στα SS και σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Με την υποχώρηση των Γερμανών από τη Ρουμανία περίπου 100.000 Σάξονες εγκατέλειψαν τα εδάφη τους και ακολούθησαν τα γερμανικά στρατεύματα, ενώ άλλοι 70.000 συνελήφθησαν από τον κόκκινο στρατό.
Το 1989 ζούσαν στην Τρανσυλβανία περίπου 95.000 Σάξονες (το 40% του πληθυσμού του 1910), ενώ μεταξύ 1991 και 1992 άλλοι 75.000 εγκατέλειψαν την Τρανσυλβανία. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Ρουμανίας, το 2003 ζούσαν στην περιοχή περίπου 15.000 Σάξονες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τάση επαναπατρισμού Σαξόνων στη Ρουμανία, οι οποίοι διεκδικούν τις χαμένες τους περιουσίες ή ανοίγουν επιχειρήσεις. Αντιπροσωπεύονται, μάλιστα, και από ένα πολιτικό κόμμα, το Δημοκρατικό Φόρουμ Γερμανών στη Ρουμανία, από το οποίο προέρχεται ο εν ενεργεία πρόεδρος της Χώρας Κλάους Γιοχάνις.
Bonus Facts
- Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εγκαταστάσεων των Σαξόνων στην Τρανσυλβανία είναι οι μεσαιωνικές πόλεις-κάστρα με τις ιδιότυπες οχυρωμένες εκκλησίες στο κέντρο τους. Πολλές από τις πόλεις αυτές σώζονται μέχρι τις μέρες μας και οι σημαντικότερες έχουν αναγνωριστεί ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO.
- Η πόλη Σιγκισοάρα, η οποία ιδρύθηκε από Σάξονες τεχνίτες και εμπόρους του Μεσαίωνα, θεωρείται η γενέτειρα του πρίγκιπα Βλαντ Τσέπες, του γνωστού ως Βλαντ ο Παλουκωτής ή Κόμης Δράκουλας.
- Εκτός από τους Σάξονες, στη Ρουμανία ζουν και άλλες εθνότητες γερμανικής καταγωγής, όπως οι Σουηβοί του Βανάτου, οι Γερμανοί της Βουκοβίνας, της Βεσσαραβίας και άλλες μικρότερες.
- Από τη μετανάστευση των Γερμανών στην Τρανσυλβανία θεωρείται ότι έχει εμπνευστεί το γερμανικό παραμύθι «Ο αυλητής του Χάμελν» ή «Η Μαγική Φλογέρα», γνωστό κυρίως από την εκδοχή των αδελφών Γκριμ. Σύμφωνα με το μύθο, «εμφανίστηκε κάποτε στην πόλη Χάμελν ένας περίεργος άνθρωπος που υποσχέθηκε να την απελευθερώσει έναντι αμοιβής, από τα προβλήματα που δημιουργούσαν οι ποντικοί και οι αρουραίοι. Πράγματι ο άνθρωπος αυτός, παίζοντας την φλογέρα του, κατάφερε να οδηγήσει και τελικά να πνίξει τα τρωκτικά σε κοντινό ποτάμι. Ωστόσο, μετά την άρνηση των χωρικών να τον αποπληρώσουν για τις υπηρεσίες του, ο ξένος απήγαγε για πάντα τα παιδιά τους, οδηγώντας τα με την φλογέρα του σε παρακείμενο βουνό και από εκεί υπογείως στην Τρανσυλβανία».
Περισσότερα ενδιαφέροντα πραγματάκια για την Ρουμανία θα βρείτε στο αφιέρωμά μας.
Πηγές: Wikipedia, BBC, Britannica, Wikiwand
