Τη λέξη «Μαμά» τη συναντάμε στα μανδαρινικά ως mama, mã στα χίντι, mama στα σουαχίλι… Οι λέξεις για τη μητέρα ξεκινούν με ένα «m» στη συντριπτική πλειονότητα των γλωσσών του κόσμου, ακόμα και αν ανήκουν σε διαφορετικές οικογένειες γλωσσών ή ακόμα και σε διαφορετικές ηπείρους. Πώς γίνεται αυτό?
Η ομοιότητα οδήγησε ορισμένους γλωσσολόγους να πιστέψουν ότι οι λέξεις «μαμά» και «μπαμπάς» μπορεί να είναι απομεινάρια μιας υποθετικής πρωτοανθρώπινης γλώσσας, δηλαδή μιας γλώσσας από την οποία άρχισαν να αναπτύσσονται όλες οι ανθρώπινες γλώσσες πριν από περίπου 100.000 χρόνια.
Ωστόσο, δεν αποδείχθηκε ποτέ αν υπήρχε καν μια τέτοια γλώσσα (αν οι άνθρωποι είχαν μια πλήρως ανεπτυγμένη γλώσσα πριν αρχίσουν να μεταναστεύουν σε διάφορα μέρη του κόσμου), πόσο μάλλον αν μια συγκεκριμένη λέξη όπως η «μαμά» θα μπορούσε να παραμείνει αμετάβλητη για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Το 1962, ο R. Jakobson, ένας Ρωσοαμερικανός γλωσσολόγος, πρότεινε μια εναλλακτική θεωρία που είναι πλέον γενικά αποδεκτή. Έχει ως εξής: Τα μωρά έχουν μια περίοδο ανάπτυξης από 6 έως 10 μηνών περίπου που την ονομάζει “φλυαρία”. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα μικρά σάπιενς πειραματίζονται με τη φωνητική τους οδό και αρχίζουν να παράγουν απλές επαναλαμβανόμενες συλλαβές, με τις «μαμα…», «παπα…» και «μπαμπα…» να είναι μεταξύ των πρώτων.
Αυτοί οι ήχοι είναι ως επί το πλείστον τυχαίοι και το μωρό δεν είναι ακόμη ικανό να συσχετίσει τους ήχους με ένα συγκεκριμένο άτομο—αλλά αυτό δεν εμποδίζει τους γονείς να συσχετίσουν τους ήχους με τον εαυτό τους. Και, έτσι, δεν γεννιέται μόνο το παιδί αλλά και οι λέξεις «μαμά» και «μπαμπάς».
Έτσι, ενώ η λέξη μαμά αναπτύχθηκε ανεξάρτητα σε διαφορετικές γλωσσικές οικογένειες, οι περισσότερες λέξεις στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες μοιράζονται μια κοινή προέλευση, η οποία φαίνεται με κόκκινο στον παρακάτω χάρτη του αγαπημένου Tσέχου γεωγράφου Jakub Marian:
Ο κοινός πρόδρομος των λέξεων που εμφανίζονται με κόκκινο είναι η πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *méh2tēr (μια λέξη, ανακατασκευασμένη από γλωσσολόγους, που χρησιμοποιήθηκε πριν αρχίσουν να αποκλίνουν οι ευρωπαϊκές γλώσσες), η οποία είναι πιθανώς μια τροποποιημένη εκδοχή του «μαμά». Οι περισσότερες από τις γνωστές εκδοχές του «mama» που ξεστομίζουν τα μωρά έχουν επίσης πιθανώς έναν κοινό πρόγονο, αλλά επειδή η λέξη έχει μια φυσική τάση να αναπτύσσεται αυθόρμητα, η ανίχνευση της προέλευσής της είναι σχεδόν αδύνατη.
Φυσικά υπάρχουν και μερικές εξαιρέσεις. Η μητέρα είναι mam και mamm στα ουαλικά και τα βρετονικά, αντίστοιχα, τα οποία αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα από τις κελτικές γλώσσες. Παρόμοιες ανεξάρτητες εξελίξεις σημειώθηκαν στα ρουμανικά (mamă), στα αλβανικά (nënë ή mëmë). Η Γαλικιανή εκδοχή (nai) φαίνεται να αναπτύχθηκε χάνοντας το «t» (ξεκίνησε ως mai, το οποίο χρησιμοποιείται ακόμα σε ορισμένα μέρη της Γαλικίας) και στη συνέχεια άλλαξε σε nai.
Κλείνοντας, μάλλον δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η λέξη είναι κάπως διαφορετική στις μη ινδοευρωπαϊκές γλώσσες της Ευρώπης, δηλαδή στις φιννο-ουγρικές γλώσσες (ουγγρικά anya, φινλανδικά äiti και εσθονικά ema· ωστόσο, αυτές οι λέξεις δεν σχετίζονται μεταξύ τους), βασκικά (ama), και τούρκικα (anne). Τέλος, η μαλτέζικη λέξη omm προέρχεται από τα αραβικά όπως έχουμε επισημάνει στο άρθρο “Τι γλώσσα μιλάνε στη Μάλτα“.
Πηγή: Jakubmarian.com
Διαβάστε στη συνέχεια: Τα πιο συχνά επώνυμα στην Ευρώπη και η προέλευσή τους (Χάρτης)
8 Απαντήσεις
Λυπαμαι που την Κυπρο την εχει ο χαρτης μιση Τουρκικη. Πρεπει να υποβαλλουμε αναφορα.
Τον χάρτη να πω ότι δεν τον έχω φτιάξει εγώ όπως γράφω και στο κυρίως κείμενο. Τα χρώματα επίσης δεν έχουν να κάνουν με τα σύνορα αλλά με την προέλευση της λέξης.
Αν δεν εχει να κανει με τα συνορα αλλα με την προελευση της λεξης τοτε γιατι η βορεια ηπειρος δεν ανηκει στο ¨μητερα¨!?
Στο μισό της Κύπρου η ομιλούμενη είναι η Τουρκική. Ο χάρτης δεν έχει σύνορα ή πολιτικό πρόσημο.
Ω! Πολεμιστή της ψηφιακής δακτυλογράφησης, τα σύνορα σε αυτόν τον χάρτη απεικονίζουν τα γλωσσικά πληθυσμιακά χαρακτηριστικά. Ας εστιάσουμε λοιπόν στο πως να μάθουμε να αγαπάμε την εικόνα της μάνας, μία λέξη-ένα νόημα, ένας ρόλος τόσο καθολικός όση και η ανθρωπότητα στην Οικουμένη.
μισή αγγλική μισή τουρκική
Θα ήθελα να κάνω μια ενδιαφέρουσα επισήμανση , επειδή τυγχάνει να κατάγομαι από την μακρινή Γεωργία όπου παραδόξως mama λέμε τον πατέρα και την μαμά λέμε deda .
Σε ορισμένες περιφέρειες χωρών της Ευρώπης τοπικά είναι ισχυρές γλωσσικές ή/και εθνικές μειονότητες. (Βλέπε Βοϊβοντίνα Σερβίας και Τιμισοαρα Ρουμανίας με τοπική χρήση και της ουγγρικής γλώσσας, ομοίως περιοχές Σκοπίων και Κοσσυφοπεδίου για τα αλβανικά κλπ)
Ο χάρτης σφάλλει στη Βόρεια Ήπειρο (Ελληνικά), και στις περιοχές των Λαπωνων (βόρεια Σκανδιναβία).