1. Η Μαύρη θάλασσα είναι μια μεγάλη εσωτερική θάλασσα
Η Μαύρη Θάλασσα – ο γνωστός σε μας Εύξεινος Πόντος – είναι μια μεγάλη εσωτερική θάλασσα που βρίσκεται μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, ανατολικά των Βαλκανίων, νότια της μεγάλης πεδιάδα της Ανατολικής Ευρώπης, δυτικά του Καυκάσου και βόρεια της Ανατολίας.
Ορισμένες πηγές την θεωρούν ως τμήμα του Ατλαντικού Ωκεανού, παρόλο που απέχει χιλιάδες μίλια από εκείνον. Συνορεύει με την Ουκρανία στα βόρεια, τη Ρωσία στα βορειοανατολικά, τη Γεωργία στα ανατολικά, την Τουρκία στα νότια και τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία στα δυτικά.
Συνδέεται με τη Μεσόγειο Θάλασσα μέσω του στενού του Βοσπόρου, της Θάλασσας του Μαρμαρά και του στενού των Δαρδανελίων. Συνδέεται επίσης με το Αιγαίο και το Κρητικό Πέλαγος πριν συναντήσει τη Μεσόγειο.
2. Τα στατιστικά της
- Έκταση: 436.400 τετραγωνικά χιλιόμετρα, (χωρίς τη Θάλασσα του Αζόφ)
- Μέγιστο βάθος: 2.212 μέτρα
- Όγκος: 547.000 κυβικά χιλιόμετρα
3. Αποτελεί σημείο συνάντησης πολλών ποταμών
Η Μαύρη Θάλασσα αποτελεί σημείο συνάντησης πολλών ποταμών, όπως ο Δούναβης, ο Νότιος Μπουκ, ο Δνείπερος, ο Ριόνι και ο Δνείστερος. Οι ποταμοί και οι παραπόταμοί τους καλύπτουν δύο εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα της λεκάνης απορροής του Εύξεινου Πόντου, καλύπτοντας τμήματα 24 χωρών, όπως η Αυστρία, η Ιταλία, η Αλβανία, η Πολωνία, η Ρωσία, η Τουρκία, η Ουκρανία, η Κροατία κτλ.
4. Πως βγήκε ο προσδιορισμός «μαύρος»
Ο επιθετικός προσδιορισμός «μαύρος» ή «σκοτεινός» δικαιολογείται ίσως λόγω του ασυνήθιστα σκοτεινού («μαύρου») χρώματος των νερών, σε σύγκριση με τη Μεσόγειο Θάλασσα. Η ορατότητα μέσα στο νερό του Ευξείνου Πόντου φτάνει κατά μέσο όρο περίπου τα 5 μέτρα βάθος, σε αντίθεση με τα 35 μέτρα που μπορεί να φτάσει στη Μεσόγειο. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι οι Οθωμανοί, όταν έφτασαν για να καταλάβουν τα εδάφη πέρα από τις νότιες ακτές του, αντιμετώπισαν τις ξαφνικές καταιγίδες που ξεσηκώνονταν στα νερά του και έτσι του έδωσαν ένα όνομα που αντανακλούσε την αφιλόξενη όψη αυτού που τώρα ονομάζουν Karadenız ή Μαύρη Θάλασσα (σε αντίθεση με τη Μεσόγειο που αποκαλούν Akdeniz ή Λευκή Θάλασσα). Η ονομασία αυτή ίσως οφείλεται και στη συνήθειά τους να αποδίδουν τα σημεία του ορίζοντα με χρώματα: μαύρο για τον Βορρά, μπλε για τη Δύση, λευκό για τον Νότο και πράσινο για την Ανατολή.
5. Έχει λιγότερο αλάτι από τους ωκεανούς
Η Μαύρη Θάλασσα είναι μια θάλασσα με αλμυρό νερό, αλλά έχει μικρότερη αλατότητα από τους ωκεανούς. Η αλατότητα των επιφανειακών υδάτων της Μαύρης Θάλασσας κυμαίνεται κατά μέσο όρο μεταξύ 17 και 18 μέρη ανά χίλια, δηλαδή περίπου στο μισό της αλατότητας των ωκεανών. Μια αξιοσημείωτη αύξηση της αλατότητας, έως και 21 μέρη ανά χίλια, παρατηρείται στη Μαύρη Θάλασσα σε βάθη περίπου 50 έως 150 μέτρων.
6. Η Αζοφική Θάλασσα είναι προέκταση της Μαύρης Θάλασσας
Η Αζοφική Θάλασσα είναι μια εσωτερική θάλασσα που βρίσκεται στις νότιες ακτές της Ουκρανίας και της Ρωσίας και αποτελεί βόρεια προέκταση της Μαύρης Θάλασσας, με την οποία συνδέεται στα νότια με το στενό του Κερτς. Με μέγιστο βάθος μόλις 14 μέτρα, η Αζοφική είναι η πιο ρηχή θάλασσα στον κόσμο, ενώ είναι και η δεύτερη σε χαμηλότερη αλατότητα θάλασσα μετά τη Βαλτική.
7. Η Κριμαία Χερσόνησος περιβάλλεται από τη Μαύρη Θάλασσα
Η Κριμαία είναι μια χερσόνησος που περιβάλλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τη Μαύρη Θάλασσα. Έχει έκταση περίπου 26.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και συνδέεται με την απέναντι ενδοχώρα μέσω του στενού ισθμού του Πέρεκοπ. Αν και επίσημα αποτελεί μέρος της Ουκρανίας, είναι μια ημιαυτόνομη περιοχή με ισχυρούς πολιτικούς δεσμούς τόσο με την Ουκρανία όσο και με τη Ρωσία, η οποία διατηρεί το λιμάνι της Σεβαστόπολης ως βάση για τον στόλο της. Ο λόγος που η Κριμαία είναι τόσο σημαντική για τους Ρώσους είναι το ήπιο κλίμα που απολαμβάνει όλο το χρόνο, φιλοξενώντας τα μοναδικά λιμάνια θερμών υδάτων της Ρωσίας.
8. Αποτελεί τη μεγαλύτερη «νεκρή ζώνη» του πλανήτη
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά της Μαύρης Θάλασσας είναι ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη «νεκρή ζώνη» του πλανήτη. Καθώς η ανταλλαγή νερού ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο Θάλασσα περιορίζεται στη ροή μέσω του στενού του Βοσπόρου, όλη η ανάμειξη γλυκού και θαλασσινού νερού πραγματοποιείται στα ανώτερα 150 μέτρα, επειδή το γλυκό νερό που εισέρχεται από τα ποτάμια είναι λιγότερο πυκνό από το θαλασσινό νερό. Αυτό σημαίνει ότι σε βάθος κάτω από τα 150 μέτρα τα νερά είναι απαλλαγμένα από οξυγόνο, ενώ η παρουσία υδρόθειου καθιστά αδύνατη κάθε μορφή ζωής. Κατά συνέπεια, μόνο τα πλούσια σε οξυγόνο επιφανειακά της ύδατα μπορούν να συντηρήσουν τη θαλάσσια ζωή, ενώ στην κατώτερη ζώνη του υδρόθειου ζουν μόνο αναερόβια βακτήρια.
9. Ο Εύξεινος Πόντος ήταν μία περίκλειστη λίμνη
Αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει κελύφη σαλιγκαριών του γλυκού νερού και ανθρώπινες κατασκευές στη θάλασσα περίπου 100 μέτρα από τις ακτές της σημερινής Τουρκίας. Οι ανακαλύψεις αυτές έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ο Εύξεινος Πόντος ήταν μια περίκλειστη από ξηρά λίμνη γλυκού νερού την τελευταία περίοδο των παγετώνων και μέχρι το τέλος της, πριν από περίπου 10.000 χρόνια. Στη συνέχεια, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας στη Μεσόγειο που προκλήθηκε από το σταδιακό λιώσιμο των παγετώνων κατέληξε στη Μαύρη Θάλασσα μέσω του στενού του Βοσπόρου. Μια θεωρία, μάλιστα, υποστηρίζει ότι η πλημμύρα της Μαύρης Θάλασσας στις αρχές του Ολόκαινου περιγράφει γεγονότα που αποτέλεσαν τη βάση της προφορικής ιστορίας σχετικά με το μύθο του κατακλυσμού του Νώε.
10. Έχει 247 είδη ψαριών
Η Μαύρη Θάλασσα αριθμεί 247 είδη και υποείδη ψαριών: 115 θαλάσσια, 98 γλυκού νερού και 34 υφάλμυρα. Ωστόσο, λίγα από τα είδη αυτά έχουν εμπορική σημασία. Ψάρια που συναντάμε είναι ο τόνος, ο γαύρος, η ρέγκα, το σκουμπρί και ο περίφημος λευκός οξύρρυγχος, ενώ από θαλάσσια θηλαστικά υπάρχουν ακόμα ρινοδέλφινα. Αντίθετα, οι μεσογειακές φώκιες που ζούσαν κάποτε σε αφθονία σήμερα έχουν πια εξαφανιστεί. Χαρακτηριστικό είδος της είναι το αγκαθωτό σκυλόψαρο, ένα είδος μικρού καρχαρία.
11. Διαθέτει πολύτιμους φυσικούς πόρους
Η Μαύρη Θάλασσα διαθέτει πληθώρα πολύτιμων φυσικών πόρων. Είναι πλούσια σε πολύτιμα μέταλλα όπως ο χαλκός, ο χρυσός και το μαγγάνιο, ενώ στις ακτές της Τουρκίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας υπάρχουν σημαντικά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
12. Το κλίμα της Μαύρης Θάλασσας
Το κλίμα της χερσαίας Μαύρης Θάλασσας μπορεί να χαρακτηριστεί γενικά ως ηπειρωτικό, αν και οι κλιματικές συνθήκες σε ορισμένα τμήματά της επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από το ανάγλυφο της ακτογραμμής. Στο βορειοδυτικό τμήμα της, το οποίο είναι εκτεθειμένο στους βόρειους ανέμους, επικρατεί κλίμα στέπας, με ψυχρούς χειμώνες και ζεστά, ξηρά καλοκαίρια. Στο νοτιοανατολικό τμήμα, το οποίο προστατεύεται από ψηλά βουνά, επικρατεί υγρό υποτροπικό κλίμα, με άφθονες βροχοπτώσεις, ζεστούς χειμώνες και υγρά καλοκαίρια.
13. Στα αρχαία χρόνια ονομαζόταν «Άξεινος Πόντος»
Στους αρχαίους ελληνικούς μύθους, η Μαύρη θάλασσα – τότε στο περιθώριο του μεσογειακού κόσμου – ονομαζόταν «Άξεινος Πόντος», δηλαδή αφιλόξενη θάλασσα, λόγω της δύσκολης διάπλευσής της και των άγριων φυλών που κατοικούσαν στις ακτές της. Μεταγενέστερες εξερευνήσεις και η ίδρυση αποικιών έκαναν την περιοχή πιο οικεία στους Έλληνες, με αποτέλεσμα το όνομά της να αλλάξει σε «Εύξεινος Πόντος», δηλαδή φιλόξενη θάλασσα. Μέσα από τα νερά του Ευξείνου Πόντου, σύμφωνα με τον μύθο, πέρασαν ο Ιάσονας και οι Αργοναύτες για να βρουν το Χρυσόμαλλο Δέρας στη χώρα της Κολχίδας, ένα βασίλειο στο ανατολικό του άκρο.
14. Στο βυθός της βρίσκεται ένα ναυάγιο 2.400 ετών
Το 2018, σε βάθος περισσότερο από ένα μίλι κάτω από την επιφάνεια της Μαύρης Θάλασσας, ερευνητές ανακάλυψαν το ναυάγιο ενός αρχαίου ελληνικού εμπορικού πλοίου. Αφού χρονολογήθηκε με τη μέθοδο του ραδιοάνθρακα διαπιστώθηκε ότι είναι ηλικίας 2.400 ετών, γεγονός που το καθιστά το παλαιότερο γνωστό άθικτο ναυάγιο στον κόσμο. Το ξύλινο πλοίο μήκους περίπου 22 μέτρων παραμένει εξαιρετικά καλά διατηρημένο, λόγω της έλλειψης οξυγόνου στα μεγάλα βάθη.
