Search
Close this search box.
Search
Close this search box.

Λαπωνία, η γη των Σαάμι και του Σάντα Κλάους

Η Λαπωνία είναι μια γεωγραφική περιοχή στη Σκανδιναβική χερσόνησο, με το μεγαλύτερο μέρος της να βρίσκεται βόρεια του Αρκτικού κύκλου.
Σαάμι άνδρας και παιδί στο Φίνμαρκ της Νορβηγίας, γύρω στο 1900 (Εθνική Βιβλιοθήκη Νορβηγίας)

Η Λαπωνία (Sápmi στη βόρεια σααμική γλώσσα) είναι μια γεωγραφική περιοχή στη Σκανδιναβική χερσόνησο, με το μεγαλύτερο μέρος της να βρίσκεται βόρεια του Αρκτικού κύκλου. Εκτείνεται σε τέσσερις χώρες: Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία και Ρωσία. Στα βόρεια βρέχεται από τη Θάλασσα Μπάρεντς, στα δυτικά από τη Νορβηγική και στα ανατολικά από τη Λευκή Θάλασσα. Είναι η γη που παραδοσιακά κατοικεί η φυλή των Σαάμι (οι γνωστοί σε μας ως Λάπωνες).

Χάρτης των Σαάμι
Χάρτης των Σαάμι
Το φυσικό τοπίο της Λαπωνίας περιλαμβάνει στα δυτικά φιόρδ, βαθιές κοιλάδες και βουνά, ενώ όσο προχωράμε ανατολικότερα το τοπίο μετατρέπεται σε μια χαμηλή πεδιάδα με λίμνες και βάλτους. Στο βορειοανατολικό άκρο εκτείνεται μέχρι την τούνδρα, στη ρωσική χερσόνησο Κόλα. Το κλίμα είναι υποαρκτικό με αραιή βλάστηση, εκτός από το νότιο τμήμα που καλύπτεται από πυκνά δάση. Στη δυτική ακτή οι χειμώνες είναι αισθητά λιγότερο ψυχροί και με περισσότερες βροχοπτώσεις σε σχέση με το ανατολικότερο τμήμα.
Εκτροφή ταράνδων
Οι Σαάμι (ο όρος Λάπωνες ενδεχομένως να θεωρείται σήμερα προσβλητικός) είναι Φιννοουγγρικός λαός που κατοικεί εδώ και 3.500 χρόνια στην περιοχή της Λαπωνίας. Μιλούν μια ομάδα γλωσσών, τις γλώσσες Σάμι, που ανήκουν στην Ουραλική γλωσσική οικογένεια και είναι πιο κοντά στις φιννικές γλώσσες, όπως τα ουγγρικά, τα φινλανδικά και τα εσθονικά. Οι Σαάμι δεν ξεπερνούν σήμερα το 5% του συνολικού πληθυσμού της περιοχής (50.000 με 100.000 σε έναν πληθυσμό περίπου 2 εκατομμυρίων).
Οι Σαάμι είναι γνωστοί για τα ιδιαίτερα έθιμα και τον πολιτισμό τους. Στις παραδοσιακές ασχολίες τους περιλαμβάνονται η αλιεία και κυρίως η εκτροφή ταράνδων, μια σημαντική πτυχή της νομαδικής κουλτούρας τους. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, έχουν επιτύχει και έναν μεγάλο βαθμό αυτονομίας, έχοντας συγκροτήσει τα δικά τους κοινοβούλια στις χώρες που κατοικούν.

Η Λαπωνία έχει αναδειχθεί στις μέρες μας σε σημαντικό τουριστικό προορισμό, καθώς διαθέτει μαγευτικά τοπία και εντυπωσιακά φυσικά φαινόμενα, όπως το Βόρειο Σέλας και ο ήλιος του μεσονυχτίου! Οι τουρίστες μπορούν να πάνε για ψάρεμα, να περπατήσουν στα βουνά ή να πάνε βόλτα με βάρκα στα ποτάμια, να γευτούν τοπικά πιάτα, όπως τάρανδο ραγού και σούπα με μανιτάρια, και να κοιμηθούν σε μια παραδοσιακή καλύβα των Σαάμι!

Το βόρειο σέλας δημιουργεί απόκοσμα τοπία (φωτ. Τhomas Κast | Visit Finland)

Ξακουστό σε όλο τον κόσμο είναι το Ροβανιέμι, η πρωτεύουσα της φινλανδικής Λαπωνίας, σε απόσταση μόλις 6 χλμ. από τον Αρκτικό κύκλο! Οι Φινλανδοί το έχουν αναγορεύσει σε πατρίδα του πασίγνωστου Σάντα Κλάους (όχι του δικού μας Άγιου Βασίλη, μην τα μπερδεύετε…). Κι άλλες χώρες του Βορρά έχουν ονομάσει δικές τους περιοχές ως τόπους καταγωγής του, αλλά φαίνεται ότι οι Φινλανδοί είναι πιο επιτυχημένοι…

Ο Σάντα Κλάους στη δυτική κουλτούρα αποτελεί ένα μίγμα στοιχείων από τον Άγιο Νικόλαο, την Βρετανική φιγούρα του Father Christmas, τον Ολλανδό Sinterklaas, αλλά και από τη γερμανική θεότητα Odin, που συνδέεται με διάφορα παγανιστικά έθιμα του χειμώνα. Στον βασικό μύθο του γενναιόδωρου Άγιου Νικόλαου οι βόρειοι λαοί πρόσθεσαν δικά τους στοιχεία, όπως το έλκηθρο, τους ταράνδους και τις μεγάλες κάλτσες! Η σημερινή μορφή του γέροντα με την άσπρη γενειάδα και την κόκκινη στολή άρχισε να διαμορφώνεται τον 19ο αιώνα: σ’ αυτό συνέβαλε το ποίημα «A Visit from St. Nicholas» του 1823, το περιοδικό «Harper’s Weekly» του 1863 που τον παρουσίασε σε εικόνα, το παιδικό βιβλίο «The Life and Adventures of Santa Claus» του 1902, αλλά και η γνωστή εταιρεία Coca Cola, που τον παρουσίασε με πρωτοχρονιάτικα δώρα στα χρώματά της! Στην Ελλάδα η δυτική εκδοχή του Άγιου Βασίλη πρέπει να πέρασε γύρω στα 1950-1960 από τις χριστουγεννιάτικες κάρτες που έστελναν Έλληνες του εξωτερικού στην πατρίδα…

Ο Σάντα Κλάους με το έλκηθρό του στη φινλανδική Λαπωνία

Bonus Facts

  • Στις γλώσσες Σάμι υπάρχουν 300 λέξεις για να περιγράψουν το χιόνι.
  • Η σημαία τους που πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1986 αλλά επισημοποιήθηκε τον 15αύγουστο του 1992!
    Το κόκκινο και το μπλε το συναντάμε πολύ και στα ρούχα τους να ξέρετε!
  • Οι κτηνοτρόφοι Σαάμι έχουν τους τάρανδους ελεύθερους και όταν το καλοκαίρι μετακινούνται προς τον βορρά τους συγκεντρώνουν για να δουλέψουν μαζί τους (τροφή, δέρματα, γάλα κλπ). 
  • Οι Σαάμι δεν είχαν λέξη για τον πόλεμο στο λεξιλόγιο τους μέχρι τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο! Λόγο των υπερβολικά χαμηλών θερμοκρασιών της περιοχής ποτέ δεν χρειάστηκε να υπερασπιστούν την γη τους αφού κανείς άλλος δεν ήθελε να ζήσει εκεί! Φυσικά οι διαφορετικές φυλές τους ζουν ειρηνικά για χιλιάδες χρόνια καθώς απεχθάνονται την χρήση όπλων. Μονάχα οι Βίκινγκς υπήρξαν απειλή για τους αξιαγάπητους αυτούς ανθρώπους καθώς στην εποχή της ακμής τους έφτασαν μέχρι την Sápmi (χώρα των Saami) και τους πρότειναν έναν δικαιότατο συμβιβασμό: Ή κάθε χρόνο θα τους έπαιρναν μερίδιο από την παραγωγή γούνας από τους ταράνδους ή θα τους σκότωναν.
  • Όπως και στην υπόλοιπη Φινλανδία, πολλές δημόσιες τουαλέτες δεν διαθέτουν αποχετευτικό σύστημα, λειτουργούν με μείγμα τύρφης και είναι λίγο πολύ open-air, πάρα τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.
  • Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τους Σαάμι, η σουηδική ταινία ‘Sameblod‘ (ελλ. τίτλος “Η Καταγωγή των Σαάμι’) είναι εξαιρετική περίπτωση.

Πηγές: Wikipedia [1],[2], Swedish Lapland, Visit Finland, Sweden.se

Βασιλης Παπαδοπουλος
Βασιλης Παπαδοπουλος
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Χαλκίδα, αλλά εδώ και χρόνια περιπλανιέμαι στην πρωτεύουσα. Σπούδασα ιστορία, η οποία μαζί με τη γεωγραφία είναι οι δύο εμμονές που με καταδιώκουν από την παιδική μου ηλικία. Λατρεύω τους χάρτες, την αρχιτεκτονική, το χάσιμο στους δρόμους των πόλεων και την Sade Adu

2 Απαντήσεις

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

* Ορισμένοι σύνδεσμοι σε αυτήν την ανάρτηση οδηγούν σε συνεργαζόμενες σελίδες. Εάν αγοράσετε κάτι μέσω αυτών, μπορεί να κερδίσω μια μικρή προμήθεια — η οποία ΔΕΝ σας επιβαρύνει σε κάτι! Με αυτόν τον τρόπο το geografikoi.gr συντηρείται και μπορώ και παρέχω το περιεχόμενο του δωρεάν.