Αν και τις περισσότερες χερσαίες μάζες στη Γη τις γνωρίζουμε στην οικεία μορφή των ηπείρων, υπάρχουν μερικές εξαιρέσεις για να μπερδέψουν λίγο τα πράγματα. Και εμάς εδώ μας αρέσουν οι πονοκέφαλοι. Σε μερικές επιλεγμένες τοποθεσίες περικυκλωμένες από ωκεάνια νερά μεγάλου βάθους, αναδύονται χερσαίες μάζες υπό την πίεση εκρηκτικών ηφαιστειακών δυνάμεων που αναβλύζουν από τον μανδύα της Γης. Κατά αυτόν τον τρόπο έχουν δημιουργηθεί ωκεάνια νησιά ή ακόμα και αλυσίδες νησιών όπως στην περίπτωση της Χαβάης, της Αμερικανικής Σαμόα και των νησιών Γκαλαπάγκος.
Ωστόσο, ένα λιγότερο γνωστό σύνολο ωκεάνιων νησιών βρίσκεται περίπου 3000 χιλιόμετρα ανατολικά της ανατολικής ακτής της Αφρικής. Κάτω από την επιφάνεια του νερού, υπάρχει ένα υποθαλάσσιο οροπέδιο, γνωστό ως οροπέδιο Μασκαρέν. Οι Σεϋχέλλες στα βόρεια και τα νησιά Μασκαρέν στο νότο δημιουργήθηκαν ύστερα από ηφαιστειακές εκρήξεις και κατοικούνται από τα σάπιενς εδώ και αιώνες.
Το δεύτερο μεγαλύτερο από τα νότια νησιά, ο Μαυρίκιος, δεν είναι μόνο μια από τις πιο όμορφες φυσικές τοποθεσίες στη Γη, αλλά έχει επίσης ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό: εδώ βρίσκεται ένας “υποθαλάσσιος καταρράκτης”. Πέρα από τις εντυπωσιακές φωτογραφίες, έχει ενδιαφέρον να μάθουμε και τα τι και πως.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι ότι ένα υποθαλάσσιο οροπέδιο, γενικά, έχει μια σειρά από χαρακτηριστικά που είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που έχουν συνηθίσει οι κάτοικοι μιας ηπείρου. Σε μια ήπειρο, υπάρχει μια μεγάλη χερσαία μάζα που αργά και βασανιστικά καταλήγει σε βαθιά ωκεάνια νερά. Γύρω από τις χερσαίες μάζες από όλες τις πλευρές υπάρχουν υφαλοκρηπίδες όπου το νερό είναι, το πολύ, μερικές εκατοντάδες μέτρα βάθος. Πρέπει να διανύσουμε μια σημαντική απόσταση μακριά από τη χερσαία μάζα για να φτάσουμε στην άκρη της υφαλοκρηπίδας, όπου τελικά γίνεται η μετάβαση στα βαθιά νερά του ωκεανού.
Αντίθετα, σε ένα υποθαλάσσιο οροπέδιο, τα νησιά που βρίσκονται στα όρια του μπορούν να έχουν αυτά τα τυπικά επίπεδα της υφαλοκρηπίδας σε δύο ή τρεις πλευρές, αλλά οι υπόλοιπες πλευρές μπορούν να είναι σαν να βρίσκονται στην άκρη ενός υποθαλάσσιου γκρεμού. Έτσι επιλέγοντας να κολυμπήσετε στη “λάθος” πλευρά μπορεί να βρεθείτε σε νερά που εκτείνονται σε βάθος χιλιάδων μέτρων.
Ολόκληρο το νότιο μισό του οροπεδίου Μασκαρέν είναι ένα από τα νεότερα σημαντικά στοιχεία που έχει να επιδείξει ο πλανήτης μας καθώς δημιουργήθηκε σχετικά πρόσφατα (στα τελευταία εκατομμύρια χρόνια). Το Réunion hotspot, όπως λέγεται, το οποίο για κάποιο λόγο ήταν σχετικά ήσυχο πριν από περίπου 45 εκατομμύρια χρόνια, έγινε ενεργό πριν από περίπου 10 εκατομμύρια χρόνια. Η λάβα έκανε το θαύμα της και δημιούργησε όλα τα νησιά Μασκαρέν ώσπου να πούμε κύμινο (γεωλογικά πάντα).
Ο Μαυρίκιος, όπου υπάρχει αυτός ο ασυνήθιστος «υποβρύχιος καταρράκτης», δημιουργήθηκε πριν από περίπου 8 εκατομμύρια χρόνια και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο από τα νησιά Μασκαρέν. Το μεγαλύτερο νησί, η Ρεϋνιόν, είναι ακόμη πιο πρόσφατο: δημιουργήθηκε πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια και περιέχει ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια στον κόσμο. Τα σημεία όπου περιβάλλονται από ρηχά νερά υπάρχει μια αφθονία τροπικής ζωής, που ευδοκιμεί στους κοραλλιογενείς υφάλους που βρίσκονται εκεί. Αλλά στις τοποθεσίες που περιβάλλονται από βαθιά νερά, όχι μόνο η χλωρίδα και η πανίδα είναι πολύ διαφορετικές, αλλά το ίδιο το νερό έχει μια πολύ διαφορετική όψη.
Χωρίς να μπω σε επιστημονικές λεπτομέρειες, όσο πιο βαθιά είναι τα νερά, τόσο πιο βαθύ είναι το μπλε χρώμα που αντικρύζουμε. Όταν στερεά ή υγρά εισέρχονται σε αυτό το νερό, ό,τι είναι λιγότερο πυκνό θα «επιπλέει» και ό,τι είναι πιο πυκνό θα βυθίζεται.
Στον Καταρράκτη του Στενού της Δανίας, (Denmark Strait Cataract) που βρίσκεται στον Αρκτικό Κύκλο στα νερά μεταξύ Γροιλανδίας και Ισλανδίας έχουμε ακόμα μια περίπτωση υποθαλάσσιου καταρράκτη. Τα νερά στην ανατολική πλευρά του στενού – στην πλευρά της Ισλανδίας – είναι σημαντικά πιο κρύα από τα νερά στη δυτική πλευρά. Έτσι όταν αυτές οι δυο υδάτινες μάζες συναντώνται τα ψυχρά νερά βυθίζονται κάτω από τα θερμότερα και έχουμε το φαινόμενο του υποθαλάσσιου καταρράκτη.
Ο καταρράκτης του Στενού της Δανίας είναι ο υψηλότερος υποβρύχιος καταρράκτης στον κόσμο, όπου το κρύο νερό βυθίζεται σε βάθος 3,5 χιλιομέτρων. Θα επανέλθω σε άλλο άρθρο με περισσότερες λεπτομέρειες για τον δανικό καταρράκτη.
Αλλά αυτός ο τύπος υποβρύχιου καταρράκτη είναι θεμελιωδώς διαφορετικός από αυτόν στον Μαυρίκιο. Πρώτον, επειδή το νερό είναι απλώς …νερό, ένας υποβρύχιος καταρράκτης με «νερό να χύνεται σε νερό» δεν είναι ακριβώς ορατός, καθώς το ανθρώπινο μάτι δεν θα μπορούσε να το εντοπίσει.
Και δεύτερον, αυτό που συμβαίνει στον Μαυρίκιο δεν είναι ένα φαινόμενο όπου μια ποσότητα νερού ρέει μέσα σε μια άλλη υδάτινη μάζα, το οποίο σκέφτονται οι περισσότεροι άνθρωποι όταν οραματίζονται έναν υποβρύχιο καταρράκτη. Αντίθετα:
- δεν υπάρχει καμία σημαντική διαβάθμιση θερμοκρασίας,
- δεν υπάρχει συνεχής ροή νερού από μεγαλύτερα βάθη σε χαμηλότερα βάθη
- δεν συναντώνται εδώ πολλαπλές πηγές νερού
Αυτό που συμβαίνει στην περίπτωση του υποθαλάσσιου καταρράκτη του Μαυρικίου είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Η αιτία αυτού του εντυπωσιακού φαινομένου; Η άμμος.
Αυτό που συμβαίνει δεν είναι τίποτα άλλο από τη διάβρωση, την ίδια διαδικασία κατά την οποία το νερό και ο αέρας παρασύρουν τα μικροσκοπικά θραύσματα των ακτών. Το ηφαιστειακά σχηματισμένο νησί του Μαυρίκιου έχει άφθονες ποσότητες άμμου στις ακτές του και τα ωκεάνια ρεύματα μετακινούν αυτήν την άμμο πέρα δώθε πάνω από τα ρηχά όρια που συνορεύουν με το νησί.
Εκεί που τελειώνουν τα ρηχά σημεία του υποθαλάσσιου οροπεδίου, υπάρχουν μόνο βαθύτερα και πιο σκοτεινά νερά. Και όταν τα ωκεάνια ρεύματα διώχνουν αυτή την παράκτια άμμο από το νότιο άκρο του Μαυρικίου και στα βαθιά νερά του ωκεανού, αυτό που φαίνεται να είναι ένας «υποβρύχιος καταρράκτης» είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα της κίνησης της άμμου που βυθίζεται στα βαθιά νερά, στον πυθμένα του ωκεανού.
Ο υποθαλάσσιος καταρράκτης στα ανοιχτά της νότιας ακτής του Μαυρικίου είναι πραγματικά μοναδικός στο είδος του, καθώς η διάβρωση που λαμβάνει χώρα είναι ιδιαίτερα κατευθυντική. Υπάρχει μια ρωγμή σε σχήμα πετάλου στο τέλος του υποθαλάσσιου οροπεδίου, που οδηγεί στα βαθιά νερά του ωκεανού. Το σχήμα αυτό είναι ένα άλλο οπτικό στοιχείο που μας προκαλεί να τον χαρακτηρίσουμε καταρράκτη (θυμίζει τους καταρράκτες του Νιαγάρα, αλλά και τον ισλανδικό καταρράκτη Goðafoss).
Με πληροφορίες από το Wikipedia, Bigthink και mounteureka
Στη συνέχεια γνωρίστε την Ρωγμή Σίλφρα της Ισλανδίας όπου μπορείτε να κάνετε το αδιανόητο: Να κολυμπήσετε ανάμεσα στις τεκτονικές πλάκες;
