Πως γίνεται Δανία και Καναδάς να αποκτήσουν χερσαία σύνορα; Η απάντηση μας έρχεται βόρεια του αρκτικού κύκλου και την όχι και τόσο συναρπαστική νησίδα Hans η οποία εδώ και 49 χρόνια αποτελούσε μήλον της έριδος μεταξύ της Δανίας και του Καναδά. Οι διεθνείς εξελίξεις φαίνεται να επιβάλλουν συμβιβαστικές λύσεις σε παλαιές εδαφικές διαφορές και είναι προφανής η διάθεση της Ατλαντικής Συμμαχίας να επιδείξει πνεύμα ενότητας.
Ας τα πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή. Η νησίδα Χανς, που στη γλώσσα των Ίνουιτ και των Γροιλανδών αποκαλείται Tartupaluk (σσ. μεταφράζεται ως συκώτι), έχει έκταση μόλις 1,2 τετραγωνικών χιλιομέτρων και βρίσκεται στο μέσο του πορθμού Κένεντι, που χωρίζει την Γροιλανδία από την νήσο Έλεσμιρ της καναδικής περιφέρειας Νούναβουτ.

Όταν το 1973 Καναδάς και Δανία αποφάσισαν να οριοθετήσουν την υφαλοκρηπίδα, μια εκκρεμότητα έμεινε ανεπίλυτη: Η κυριαρχία της ακατοίκητης νησίδας Hans. Σας θυμίζω ότι η Γροιλανδία είναι αυτόνομη περιοχή που διοικητικά ανήκει στο Βασίλειο της Δανίας.
Η διαφωνία άρχισε να εντείνεται από το 1983 και μετά όταν ανακαλύφθηκε ότι η εταιρία Dome Petroleum πραγματοποιούσε έρευνες υδρογονανθράκων στην περιοχή και το αποτέλεσμα ήταν οι δύο πλευρές να αρχίσουν τις συμβολικές χειρονομίες διεκδίκησης της νησίδας.
Το 1984 το Υπουργείο Γροιλανδικών Υποθέσεων της Δανίας τοποθέτησε στη Χανς την δανέζικη σημαία και άφησε κατά το έθιμο ένα μπουκάλι παλαιού δανέζικου μπράντι. Σύντομα ακολούθησαν οι Καναδοί, υψώνοντας τη σημαία με το φύλλο σφενδάμου και αφήνοντας ένα μπουκάλι καναδέζικου ουίσκι. Γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον μία φορά, οι Καναδοί αποκαθήλωσαν τη σημαία της Δανίας και την έστειλαν πίσω στην Κοπεγχάγη.

Η πραγματοποίηση καναδικών στρατιωτικών ασκήσεων, με τη συμμετοχή περίπου 600 ανδρών, το 2004 και κατόπιν η επίσκεψη του Καναδού υπουργού Άμυνας στο νησί το 2005 έφερε εκ νέου στο προσκήνιο το ζήτημα, χωρίς πάντως να υπάρξει εκτροχιασμός των διμερών σχέσεων.
Το 2012 ξεκίνησαν δανο-καναδικές διαπραγματεύσεις πάνω στα σενάρια της συγκυριαρχίας επί της νησίδας ή της διχοτόμησής της, ενώ το 2018 δημιουργήθηκε μια πολυεθνική Ομάδα Εργασίας με αντικείμενο τον ακριβέστερο καθορισμό των συνόρων.
Όλα αυτά οδηγήθηκαν σε αίσιο τέλος την Τρίτη 14-6-2022, όταν η υπουργός Εξωτερικών του Καναδά Μελανί Ζολί, ο Δανός ομόλογός της Γέπε Κόφοντ και ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας Μούτσι Πόουροπ Έεντε συνυπέγραψαν στην Οττάβα συμφωνία με την οποία χαράσσεται σύνορο περίπου στο κέντρο της νησίδας Χανς, ακολουθώντας τη νοητή γραμμή από Βορρά προς Νότο, η οποία προκύπτει από τα σημεία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας του 1973.
Δημιουργείται έτσι ένα νέο σύνορο, μήκους 1.280 μέτρων με τον Καναδά και τη Δανία να αποκτούν τον δεύτερο χερσαίο γείτονά τους, πέραν των ΗΠΑ και της Γερμανίας αντίστοιχα. Η συμφωνία θα τεθεί σε εφαρμογή ευθύς μόλις επικυρωθεί από τα κοινοβούλια των δύο κρατών και τα τοπικά κοινοβούλια της Γροιλανδίας και της Νούναβουτ.
Μεταξύ άλλων, η συμφωνία για τη νησίδα Χανς, η οποία απέχει 18 χιλιόμετρα τόσο από τη μία ακτή όσο και από την άλλη, εμπεδώνει την κυριαρχία των δύο πλευρών σε ύδατα τα οποία τρίτα μέρη θα ήθελαν να παραμείνουν διεθνή.
Και οι δύο υπουργοί Εξωτερικών φρόντισαν να αναδείξουν τη σημασία της συμφωνίας ως παραδείγματος ειρηνικής επίλυσης των διαφορών δια της διπλωματίας και της ισχύος του δικαίου, την ώρα που “αυταρχικοί ηγέτες πιστεύουν ότι μπορούν να ξαναχαράξουν τα σύνορα δια της βίας”, όπως είπε η Ζολί.
Διαβάστε επίσης: Το νησί των Φασιανών, το νησί που αλλάζει χέρια ανά 6 μήνες
Μετά την υπογραφή της συμφωνίας υπό τον ήχο χειροκροτημάτων η Ζολί και ο Κόφοντ αντάλλαξαν αλκοόλ και κάρτες για τελευταία φορά.
Γεωπολιτικοί αναλυτές εκτιμούν πάντως ότι η “ρωσική απειλή” ήταν αυτή που οδήγησε τους δύο ΝΑΤΟικούς συμμάχους να κλείσουν την εκκρεμότητα.
Άλλωστε, η Αρκτική αποτελεί αντικείμενο ολοένα και μεγαλύτερου ενδιαφέροντος από ολοένα και περισσότερες δυνάμεις, ενώ η κλιματική μεταβολή, που αναμένεται να οδηγήσει στην ανάδυση περισσότερων νησίδων μέχρι τώρα καλυμμένων από στρώμα πάγου, θα πολλαπλασιάσει τα διεκδικούμενα εδάφη. Υπενθυμίζεται ότι ρωσικό υποβρύχιο τοποθέτησε το 2007 κάψουλα τιτανίου με τη ρωσική σημαία στον βυθό του Βόρειου Πόλου.

Δεν γνωρίζω αν ο “πόλεμος του ουίσκι”, όπως ονομάστηκε, ή “ο φιλικότερος των πολέμων”, όπως τον αποκάλεσε η Ζολί, και η ειρηνική λήξη του, εμπνέει αισιοδοξία ή το αντίθετο. Καταδεικνύει ότι ακόμη και χώρες με ισχυρούς δεσμούς είναι σε θέση να υπερασπισθούν τις διεκδικήσεις τους με τη μεγαλύτερη επιμονή, ακόμη και αν αυτές αφορούν κάτι το εκ πρώτης όψεως ασήμαντο. Εδώ που τα λέμε ίσως πριν από 50 χρόνια να ήταν κάτι ασήμαντο αλλά η κυριαρχία στην Αρκτική μόνο επιπόλαια δεν αντιμετωπίζεται πλέον από τις ισχυρές δυνάμεις.
Η συμβολική δύναμη των θεμάτων κυριαρχίας δεν μπορεί να υποτιμηθεί και το διεθνές δίκαιο δεν προσφέρει προκαταβολικές απαντήσεις. Για την ακρίβεια, το διεθνές δίκαιο “γράφεται” καθ’ οδόν επί τη βάσει προηγουμένων.
Με πληροφορίες από Washington Post, NY Times, Capital
Διαβάστε στη συνέχεια: Οι πόλεμοι του μπακαλιάρου μεταξύ Ισλανδίας και Ηνωμένου Βασιλείου