Η Αράλη είναι μια εσωτερική λίμνη στην κεντρική Ασία, μοιρασμένη ανάμεσα στο Καζακστάν στα βόρεια και στο Ουζμπεκιστάν στα νότια. Η λεκάνη απορροής της, ωστόσο, εκτείνεται και σε τμήματα του Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Κιργιζιστάν, Αφγανιστάν και Ιράν. Το όνομά της σημαίνει «θάλασσα νησιών», λόγω των 1.000 περίπου νησιών που βρίσκονται στο εσωτερικό της, ή «λίμνη του κόσμου».
Κάποτε αναφερόταν ως η τέταρτη σε μέγεθος λίμνη στον κόσμο, μετά την Κασπία Θάλασσα, την Λίμνη Σουπίριορ (Βόρεια Αμερική) και τη Λίμνη Βικτόρια (Αφρική), με επιφάνεια γύρω στα 68.000 τετρ. χλμ. (περίπου η μισή έκταση της Ελλάδας) και μέγιστο βάθος τα 70 μέτρα.
Από τη δεκαετία του 1960 άρχισε μια διαδικασία σταδιακής συρρίκνωσης της Αράλης, όταν οι σοβιετικές αρχές έθεσαν σε εφαρμογή ένα σχέδιο άρδευσης των γειτονικών άνυδρων πεδιάδων. Για τις ανάγκες του σχεδίου αυτού τα νερά των ποταμών Συρ Ντάρια και Αμού Ντάρια, τα οποία συνενώνονταν στο χαμηλότερο τμήμα της λεκάνης της λίμνης και την τροφοδοτούσαν, κατευθύνθηκαν σε ένα σύστημα αρδευτικών καναλιών. Ως αποτέλεσμα ήταν η σταδιακή υποχώρηση της στάθμης της λίμνης και η κάλυψη του βυθού της με άλατα αναμεμειγμένα με φυτοφάρμακα και άλλα χημικά απόβλητα.
Μέχρι το 1998 η επιφάνεια της Αράλης είχε συρρικνωθεί κατά 60% και η ποσότητα νερού της κατά 80%, με συνέπεια να χωριστεί σε δύο μεγαλύτερα τμήματα: τη Βόρεια ή Μικρή Αράλη και τη Νότια ή Μεγάλη Αράλη, και σε άλλα μικρότερα. Μια σοβαρή επίπτωση της συρρίκνωσης υπήρξε και ο πενταπλασιασμός της αλατότητας του νερού που έφτασε στα 376 γραμμάρια αλατιού ανά λίτρο νερού (ενώ η αλατότητα της Νεκράς Θάλασσας κυμαίνεται μεταξύ 300 και 350 γραμμαρίων ανά λίτρο). Το υπερβολικά αλμυρό νερό, σε συνδυασμό με τη ρύπανση με λιπάσματα και φυτοφάρμακα, σκότωσε σχεδόν το σύνολο της πανίδας και χλωρίδας που φιλοξενούσε η λίμνη και οδήγησε στην κατάρρευση της αλιείας και των κοινοτήτων που συντηρούνταν από αυτήν.
Μια επιπλέον συνέπεια ήταν και η αλλαγή του μικροκλίματος στις περιοχές γύρω από τη λίμνη: οι χειμώνες έγιναν πιο ψυχροί και ξηροί, ενώ συχνά προκαλούνται καταιγίδες σκόνης πάνω από τον ξηρό πυθμένα της αποξηραμένης λίμνης. Οι καταιγίδες αυτές μεταφέρουν τα τοξικά άλατα του πυθμένα σε μεγάλες αποστάσεις – έχουν εντοπιστεί στους παγετώνες της Γροιλανδίας και στα δάση της Νορβηγίας, ακόμα και στην Ανταρκτική…
Η δραματική υποβάθμιση του οικοσυστήματος της λίμνης είχε αρνητικές επιπτώσεις και στη δημόσια υγεία, κυρίως σε γυναίκες και παιδιά: το ποσοστό των παιδιών που γεννιούνται με προβλήματα υγείας είναι πενταπλάσιο σε σύγκριση με τις χώρες της Ευρώπης, ενώ υψηλά είναι και τα επίπεδα βρεφικής θνησιμότητας.
Στα τέλη του 2003 οι αρχές του Καζακστάν ξεκίνησαν την κατασκευή του φράγματος Κοκαράλ, προκειμένου να σώσουν το βόρειο τμήμα της Αράλης. Μετά την ολοκλήρωσή του το 2005 παρατηρήθηκε άνοδος της στάθμης του νερού και μείωση της περιεκτικότητάς του σε αλάτι, ενώ επανήλθε και μεγάλος αριθμός ψαριών, γεγονός που αναβίωσε την αλιεία στη λίμνη. Αντίθετα, η νότια Αράλη – η μισή έκταση της οποίας ανήκει στο Ουζμπεκιστάν – έχει αφεθεί στη μοίρα της. Σε πολλά σημεία, μάλιστα, παρουσιάζει ένα απόκοσμο τοπίο, μια έρημο με ναυάγια πλοίων που θυμίζουν άλλες εποχές…
Bonus Facts:
- Το νησί Vozrozhdeniya (στα ρωσικά σημαίνει αναγέννηση) βρισκόταν στο κέντρο της λίμνης, λόγω όμως της πτώσης της στάθμης μεταβλήθηκε σταδιακά σε χερσόνησο και κατόπιν σε τμήμα της ξηράς. Οι Σοβιετικοί είχαν εγκαταστήσει στο νησί ένα μυστικό εργαστήριο βιολογικών όπλων, μεγάλο μέρος της ιστορίας του οποίου παραμένει άγνωστο μέχρι και σήμερα.
- Τα τελευταία χρόνια το Ουζμπεκιστάν έχει ξεκινήσει την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που διαθέτει η Αράλη.
- Η συρρίκνωση της Αράλης αναφέρεται συχνά ως η μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή που έχει προκαλέσει ποτέ ο άνθρωπος…
Το διάβασμα όμως δεν σταματάει εδώ: Γνωρίστε τη λίμνη Βαϊκάλη στη Σιβηρία, τη μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο.
